اختلال وسواسی جبری یا OCD

اختلال وسواسی جبری (Obsessive-Compulsive Disorder) شامل یک الگوی غیرمنطقی افکار و ترس هایی (وسواس) است که باعث می شود کارهای تکراری (اجبارها) انجام دهید. این وسواس ها و اجبارها (وسواس عملی) منجر به آسیب به زندگی روزمره شما می شود و برای شما نگرانی زیادی به وجود می آورد. ممکن است شما تلاش کنید که وسواس های خود را متوقف کنید، اما این کار فقط نگرانی و اضطراب شما را زیادتر می کند و احساس می کنید باید تلاش بیشتری برای انجام دادن فعالیت های اجباری بکنید تا استرس خود را کم کنید.

علی رغم تلاش هایی که برای نادیده گرفتن یا خلاص شدن از شر افکار یا امیال آزاردهنده انجام می دهید، آنها به طور مداوم بر می گردند (چرخه باطل اختلال وسواسی جبری). اغلب حول موضوعات خاصی متمرکز می شود، برای مثال، ترس از اینکه به میکروب آلوده شوید. برای کم کردن ترس های آلودگی، ممکن است از روی اجبار دست های خود را تا زمانی بشویید که زخم شود و پوست آن خشک شود. اگر شما مبتلا به این اختلال هستید، ممکن است در رابطه با این وسواس احساس شرمندگی کنید و خجالت بکشید، اما به سرعت به دنبال دریافت درمان باشید، چرا که درمان وسواس مفید و مؤثر است.

علایم اختلال وسواسی جبری

OCD معمولا هم شامل وسواس فکری و هم وسواس عملی می شود، اما ممکن است فقط علایم وسواس فکری یا فقط علایم وسواس عملی در شما وجود داشته باشد. ممکن است متوجه نباشید که وسواس عملی و وسواس فکری، شدید و غیرمنطقی هستند، اما آنها زمان زیادی را تلف می کنند و به زندگی روزمره، اجتماعی یا کار شما آسیب وارد می کند.

علایم وسواس فکری

وسواس فکری در اختلال وسواسی جبری، افکار، امیال یا تصورات تکرار شونده، پایدار و ناخواسته ای هستند که شدید هستنند و منجر به نگرانی یا اضطراب می شوند. ممکن است تلاش کنید که به آنها توجه نکنید یا با انجام یک رفتار اجباری از شر آنها خلاص شوید. معمولاً وقتی که سعی می کنید به چیز دیگری فکر کنید یا کاری انجام دهید، این افکار وسواسی مزاحم شما می شوند. وسواس فکری اغلب حول موضوعات خاصی می چرخد که برخی از آنها شامل این موارد می شود:

• ترس از آلودگی یا کثیفی
• نیاز به اینکه چیزها مرتب و منظم باشند
• افکار پرخاشگرانه یا دلهره آور درباره آسیب زدن به خود یا دیگران
• افکار ناخواسته از قبیل پرخاشگری، یا موضوعات جنسی یا مذهبی

مثال هایی از علایم وسواس فکری شامل این موارد می شود:

• ترس از آلوده شدن به وسیله لمس کردن اشیایی که دیگران به آن دست زده اند.
• شک و تردید در رابطه با اینکه در را قفل کرده اید یا بخاری را خاموش کرده اید.
• استرس شدید وقتی که اشیا مرتب و منظم نیستند.
• تصوراتی ناخواسته در رابطه با آسیب زدن به خودتان یا شخص دیگری که منجر به ناراحتی شما می شود.
• اجتناب از موقعیت هایی که می تواند وسواس های فکری شما را تحریک کند، از قبیل دست دادن.
• نگرانی درباره تصورات جنسی ناخوشایند مکرر.

علایم وسواس عملی

وسواس عملی در اختلال وسواسی جبری، رفتارهای تکراری ای هستند که احساس می کنید مجبورید آنها را انجام دهید. این رفتارهای تکراری یا فعالیت های ذهنی روش هایی برای پیشگیری یا کاهش اضطراب مرتبط با وسواس فکری شما یا پیشگیری از اینکه چیز بدی رخ بدهد، هستند. در هر صورت، وسواس عملی لذت بخش نیستند و ممکن است فقط به صورت موقتی اضطراب شما را کم کند. وقتی که افکار وسواسی دارید، برای اینکه اضطراب خود را کنترل کنید، ممکن است قوانین و تشریفاتی برای خود درست کنید. این وسواس عملی شدید است و اغلب با مشکلی که  قصد دارید حل کنید، ارتباطی ندارد. همانند وسواس فکری، وسواس  عملی معمولا حول موضوعاتی مانند موارد زیر می چرخد:

• شستن و تمیز کردن
• چک کردن
• حساب کردن
• مرتب و منظم بودن
• پیروی کردن از یک عادت سخت
• نیاز به اطمینان خاطر

مثال هایی از علایم وسواس عملی شامل این موارد می شود:

• شستن دست ها تا زمانی که پوست شما خراش بردارد یا زخمی شود.
• چک کردن مکرر درها برای این که مطمئن شوید آنها قفل هستند.
• چک کردن مکرر بخاری برای این که مطمئن شوید خاموش است.
• محاسبه کردن به شیوه ای خاص.
• تکرار کردن آرام دعا، کلمه یا عبارتی.

تفاوت در شدت ها

اختلال وسواسی جبری معمولاً در نوجوانی یا بزرگسالی شروع می شود. علایم وسواس معمولاً به صورت تدریجی شروع می شود و شدت آن در طول عمر تغییر می کند. وقتی که شما استرس شدیدی تجربه می کنید، معمولاً علایم بدتر می شوند و معمولا به عنوان یک اختلال مادام العمر در نظر گرفته می شود که می تواند علایمی از خفیف تا متوسط داشته باشد یا خیلی شدید شود و به اندازه ای اتلاف وقت کند که ناتوان کننده شود.

چه زمانی به متخصص رجوع کنیم؟

اگر وسواس فکری و عملی زندگی تان را تحت تأثیر قرار داده است، به دکتر یا متخصص سلامت روانی رجوع کنید.

دلایل اختلال وسواسی جبری

دلیل وسواس یا OCD کاملا مشخص نیست. نظریه های اصلی شامل این موارد می شود:

• زیست شناسی: ممکن است به دلیل تغییرات در مواد شیمیایی بدن یا عملکردهای مغز رخ دهد.
• ژنتیک. اختلال وسواسی جبری ممکن است یک عنصر ژنتیکی داشته باشد، اما ژن های خاصی هنوز مشخص نشده است.
• محیط. چندین عامل محیطی از قبیل عفونت ها به عنوان تحریک کننده ها مطرح شده اند، اما نیاز به پژوهش های بیشتری احساس می شود.

عوامل خطرساز در ابتلا به وسواس فکری عملی

دلایلی که ممکن است احتمال خطر گسترش وسواس فکری عملی یا تحریک اختلال وسواسی جبری را افزایش دهد، شامل این موارد می شوند:

• تاریخچه خانوادگی. اگر والدین یا دیگر اعضای خانواده وسواس فکری عملی داشته باشند، می تواند احتمال خطر گسترش این اختلال را افزایش دهد.
• حوادث استرس آور زندگی. اگر شما حوادث استرس آور یا شوک آوری را تجربه کرده اید، ممکن است احتمال خطر شما برای مبتلا شدن به وسواس فکری عملی افزایش پیدا کند. بنا به دلایلی، واکنش به این حوادث استرس آور ممکن است افکار، فعالیت های تشریفاتی و نگرانی هیجانی ناخواسته را تحریک کند.
• دیگر مشکلات سلامت روانی. اختلال وسواسی جبری ممکن است با دیگر اختلالات روانی از قبیل اختلالات اضطرابی، افسردگی، سوءمصرف مواد یا اختلالات تیک در ارتباط باشد.

عوارض اختلال وسواسی جبری

مشکلات ناشی از OCD ممکن است شامل این موارد شود:

• مسائل مرتبط با سلامتی از قبیل درماتیت تماسی ناشی از شستن مکرر دست ها
• ناتوانی از حضور در محل کار، مدرسه یا فعالیت های اجتماعی
• روابط مشکل دار
• کیفیت کلی زندگی پایین
• افکار و رفتار خودکشی

شروع درمان وسواس

شما ممکن است کار خود را با مراجعه کردن به اولین دکتر شروع کنید. از آن جایی که اختلال وسواسی جبری اغلب نیازمند دریافت مراقبت های حرفه ای است، ممکن است به یک متخصص سلامت روانی (روانپزشک یا روانشناس) برای ارزیابی و درمان ارجاع داده شوید. کارهایی که شما باید انجام بدهید. به منظور آماده شدن برای اولین ملاقات، به نیازها و اهداف خود برای درمان وسواس خود فکر کنید. فهرستی از موارد زیر را آماده کنید:

• هر گونه علامتی که تا کنون داشته اید که شامل هر علامتی می شود، حتی علایمی که به نظر شما غیرمرتبط با ملاقات شما است.
• اطلاعات شخصی کلیدی که شامل هر استرس اساسی یا تغییراتی که اخیرا در زندگی رخ داده است، می شود.
• تمامی داروها که شامل ویتامین ها، داروهای گیاهی و هر داروی دیگری که برای شما تجویز کرده اند می شود، به همراه میزان دوز آنها.
• سؤالاتی که می خواهید بپرسید. از پرسیدن سؤال در اولین جلسه ملاقات تردید نکنید. سؤالاتی که می خواهید بپرسید ممکن است شامل موارد زیر شود:

• آیا من اختلال وسواسی جبری دارم؟
• این اختلال چگونه درمان می شود؟
• درمان وسواس چگونه به من کمک می کند؟
• آیا دارویی وجود دارد که به من در درمان وسواس فکری عملی کمک بکند؟
• آیا مواجهه درمانی و درمان بازداری از پاسخ کمک کننده است؟
• درمان وسواس فکری عملی چقدر طول می کشد؟
• برای اینکه به خودم کمک کنم چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
• آیا بروشور یا مطالب چاپ شده ای در رابطه با اختلال وسواسی جبری دارید؟

پزشک از شما چه انتظاراتی دارد؟ 

احتمال دارد که پزشک از شما سؤالاتی بپرسد. برای پاسخ دادن به سؤالات احتمالی دکتر آماده باشید تا زمان بیشتری برای تمرکز کردن بر موضوعاتی که می خواهید، داشته باشید. ممکن است دکتر از شما بپرسد:

• آیا افکار خاصی به طور مکرر به ذهن شما خطور می کند، علی رغم اینکه شما تلاش می کنید که به آنها توجه نکنید؟
• آیا احساس می کنید که مجبورید چیزها را به روش خاصی مرتب کنید؟
• آیا احساس می کنید که مجبورید دستان خود را بشورید، چیزها را محاسبه کنید یا چیزها را به طور مکرر چک کنید؟
• چه زمانی علایم وسواس شما شروع شد؟
• آیا علایم وسواس شما دایمی است یا گاهی اوقات وجود دارد؟
• چه چیزهایی به نظر می رسد که علایم وسواس شما را بهتر می کند؟
• چه چیزهایی به نظر می رسد که علایم وسواس شما را بدتر می کند؟
• علایم وسواسی که دارید، چقدر زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است؟
• در یک روز معمولی، چقدر زمان صرف افکار و رفتارهای وسواسی خود می کنید؟
• آیا بستگان شما بیماری روانی خاصی دارند؟
• آیا تا کنون استرس شدید یا حادثه ای شوک آور را تجربه کرده اید؟

تشخیص اختلال وسواسی جبری

تشخیصOCD توسط متخصص انجام می شود. ممکن است به منظور ارزیابی دقیق تر، اجرای آزمون های مرتبط با تشخیص اختلال وسواسی جبری پیشنهاد شود. گام هایی که به تشخیص کمک می کند، شامل این موارد می شود:

• آزمایش جسمی. این آزمایش ممکن است برای کمک به مشخص کردن دیگر مشکلاتی که می تواند منجر به علایم وسواس شما شده باشد و برای چک کردن هر عارضه مرتبط دیگر انجام شود.
• آزمون های آزمایشگاهی. این آزمون ها ممکن است شامل این موارد شود: آزمایش خون، آزمایش تیروئید و غربالگری برای الکل یا مواد.
• ارزیابی روانشناختی. این ارزیابی شامل سنجش افکار، احساسات، علایم و الگوهای رفتاری می شود. در صورتی که شما موافق باشید، ممکن است با خانواده یا دوستان شما صحبت شود.
• ملاک های تشخیص اختلال وسواسی جبری. ممکن است متخصص شما از ملاک های موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است، برای تشخیص وسواس استفاده کند.

مهمترین آزمون تشخیص اختلال وسواسی جبری

• مقیاس وسواس فکری- عملی ییل براون

چالش های تشخیص اختلال وسواسی جبری:

گاهی اوقات تشخیص مشکل است زیرا علایم وسواس می تواند مشابه علایم اختلالاتی چون اختلال شخصیت وسواسی- جبری، اختلالات اضطرابی، افسردگی، اسکیزوفرنیا یا دیگر اختلالات روانی باشد. همچنین ممکن است شخص هم اختلال وسواسی جبری داشته باشد و هم دیگر اختلالات روانی. با متخصص خود همکاری کنید تا بتوانید تشخیص دقیق و درمان مناسب با وسواس خود دریافت کنید.

درمان اختلال وسواسی جبری

درمان وسواس شامل درمان هایی چون تحریک مغز، روان درمانی و دارو درمانی می شود. بهترین رویکرد برای درمان وسواس، رویکردی چندجانبه است که در آن از روش های مختلف برای درمان اختلال وسواسی جبری یا OCD استفاده می شود. در ادامه روش های درمان وسواس معرفی شده است.

• تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای مغز (TMS).
• رواندرمانی.
• دارو درمانی. در بعضی از موارد با نظر روانپزشک برای مراجع دارو تجویز می شود تا روند درمان وسواس سریع تر و مؤثرتر انجام شود. از داروهایی چون فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین، سیتالوپرام، کلومی پرامین برای درمان استفاده می شود. اثرات اولیه داروها برا یدرمان اختلال وسواسی جبری عموماً پس از چهار تا شش هفته درمان دیده می شود، اما برای کسب حداکثر نفع درمانی معمولاً هشت تا شانزده هفته وقت لازم است.

سبک زندگی و درمان خانگی وسواس

OCD یک بیماری مزمن است که زندگی شما را تحت تأثیر قرار می دهد. همزمان با اینکه درمان مناسب را توسط متخصص دریافت می کنید، می توانید کارهایی را انجام دهید تا به خودتان و طرح درمانی خود کمک کنید:

• داروها را همان گونه که گفته شده است، مصرف کنید. حتی اگر احساس می کنید که خوب شده اید، مصرف دارو را قطع نکنید. اگر مصرف دارو را متوقف کنید، احتمالاً علایم اختلال وسواسی جبری بر می گردد.
• به علایم هشدار توجه کنید. شما و دکترتان می توانید مواردی را که علایم اختلال وسواسی جبری را در شما تحریک می کند، شناسایی کنید. طرحی بریزید که اگر علایم وسواس شما عود کردند، بدانید چه کاری انجام دهید. اگر تغییری را در علایم  وسواس یا احساس خود مشاهده کردید، با دکتر یا درمانگر خود تماس بگیرید.
• قبل از اینکه داروهای دیگری را مصرف کنید، داروها را با دکتر خود چک کنید. قبل از اینکه داروهایی را مصرف کنید که دکترهای دیگری برای شما تجویز کرده اند، با دکتری که اختلال وسواسی جبری شما را درمان می کند، در میان بگذارید.
• چیزی را که یاد گرفته اید، تمرین کنید. با دکتر یا درمانگر خود همکاری کنید تا فنون و مهارت هایی را یاد بگیرید که به مدیریت علایم وسواس شما کمک می کند و این فنون و مهارت ها را به طور منظم تمرین کنید.

اطلاعات بیشتر درباره وسواس

• اختلال وسواسی جبری یکی از رایج ترین اختلالات روانی است. افراد مشهوری چون چارلز داروین، مایکل جکسون، لئوناردو دیکاپریو، دونالد ترامپ و دیگران مبتلا به اختلال وسواسی جبری بوده اند.
• برای کسب اطلاعات بیشتر جهت درمان اختلال وسواسی جبری می توانید به کتاب اختلال وسواسی جبری: درمان شناختی رفتاری برای کودکان و نوجوانان ترجمه شیبانی و همکاران و کتاب کار برای درمان اختلال وسواس فکری عملی ترجمه فیروزبخت رجوع کنید.

پیشگیری از اختلال وسواسی جبری یا OCD

راهی قطعی برای پیشگیری از وسواس وجود ندارد. اما دریافت درمان در اولین فرصت ممکن به پیشگیری از اینکه وسواس شما بدتر شود و زندگی روزمره شما را مختل کند، کمک می کند.

اختلال وسواسی جبری

کلید واژه ها: وسواس عملی، وسواس فکری، وسواس

متن: اختلال وسواسی جبری به شکل گروهی از علایم بروز می کند که شامل افکار مزاحم، آداب وسواسی، اشتغالات ذهنی و وسواس عملی هستند. این وسواس فکری و یا وسواس عملی برای فرد ناراحتی شدیدی به وجود می آورند و زندگی روزمره فرد را مختل می کنند. از روش های مختلفی برای درمان اختلال وسواسی جبری استفاده می شود که شامل تحریک مغز، روان درمانی و دارو درمانی می شود.