تقویت رفتار سازشی در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری

رفتار سازشی به مهارتهای روزمرهای گفته میشود که یک فرد هنگام سازگاری با محیط اطراف خود یاد میگیرد. رفتارهای سازشی شامل مهارتهای روزمره مورد نیاز زندگی مثل نظافت، لباس پوشیدن، دوری از خطر، استفاده از مواد غذایی سالم، مدیریت بودجه و پول، برقراری ارتباط و همچنین شامل توانایی کار کردن، تمرین مهارتهای اجتماعی و پذیرفتن مسئولیتهای شخصی نیز میشود.
رفتار سازشی همچنین به عنوان شایستگی اجتماعی، زندگی مستقل، عملکرد رفتاری سازگار، استقلال و یا مهارتهای زندگی نیز شناخته میشود. همه کودکان باید این رفتارها را در خود پرورش دهند تا بتوانند عضوی سازنده برای جامعه باشند.
استعداد بالا در رفتار سازشی نشاندهنده توانایی فرد در سازگاری با موقعیتهای مختلف، استقلال در تصمیمگیری، ابتکار عمل و مسئولیتپذیری بالاست.
رفتار سازشی و اختلالات یادگیری در کودکان
دانش آموزان مبتلا به ناتوانیهای یادگیری از طریق تمرین، مهارتهای رفتار سازشی را یاد میگیرند. رفتار سازشی به رفتارهای مناسب هر سن اشاره دارد که تمامی افراد، به خصوص کودکانی که دچار اختلالات و ناتوانیهای یادگیری هستند، برای دستیابی به یک زندگی مستقل و عملکرد خوب و رضایتبخش در زندگیشان به آن نیاز دارند. از این رو، سنجش رفتار سازشی و تلاش برای تقویت مهارتهای آن، باعث موفقیت هرچه بیشتر در زندگی فردی و موقعیتهای اجتماعی میشود.
آزمونهای سنجش رفتار سازشی اغلب برای ارزیابی دانش آموزانی که دچار اختلالات یادگیری هستند، مورد استفاده قرار میگیرند. این آزمونها نقاط قوت و نقاط ضعفِ رفتارهای سازشی کودکان را شناسایی میکنند و از این طریق، احتمال موفقیت آنها در انجام کارهای مدرسه، روابطشان با سایر کودکان در مدرسه و خارج از آن، موفقیت شغلی و موفقیت در تمام جنبههای زندگی را افزایش میدهند.
آزمون بِیلی (Bayley-III) مهمترین ابزار برای سنجش رفتار سازشی فرد محسوب میشود. این آزمون یکی از معتبرترین آزمونهای سنجش رشد و استعدادیابی کودکان است و قادر است تواناییهای سازگاری و رفتار سازشی فرد در مواجهه با موقعیتهای مختلف، استقلال در تصمیمگیری، ابتکار عمل و مسئولیتپذیری کودک را ارزیابی کند. با توجه به نتایج این آزمون، میتوان برای تقویت مهارتهای سازشی مورد نیاز کودک اقدام کرد.
علاوه بر این، رفتار سازشی معمولاً با استفاده از پرسشنامهای که توسط والدین یا سرپرستان، معلمان و یا خود دانش آموزان تکمیل میشوند نیز ارزیابی میشود.
برای دانش آموزانی که دچار اختلالات یادگیری هستند، دستورالعمل و تمرینهای ویژهای طراحی میشود. این تمرینات به دانش آموز کمک میکند تا رفتارهای سازشی مهمی مانند برنامهریزی، مهارتهای سازمانی و مهارتهای مطالعه خود را تقویت کند.
چه زمانی کودک شما سازگار نیست؟
بعد از یک سن خاص، کودکان باید بتوانند به تدریج رفتارهای سازشی پیچیدهتری را به کار ببرند. برای مثال کودکی که در سطح مهد کودک است باید در حال تلاش برای یادگیری پوشیدن کفش خود باشد و کودک در سن کلاس چهارم باید در حال یادگیری مدیریت صحیح پول تو جیبی خود باشد.
کودکی در سطح کلاس هفتم ممکن است قادر به انجام کارهای خانه، مانند نظافت باشد. یک دانشآموز دبیرستان باید قادر به تهیه غذا، رانندگی یا استفاده از مستقل از وسایل حمل و نقل عمومی باشد. رفتار سازشی به مرور در طول زندگی شکل میگیرد، به همین دلیل مرتبط با سن افراد است و برای سنین مختلف، استانداردهای مختلفی دارد، به این معنی که رفتارها و مهارتهای سازشی یک کودک پنج ساله متفاوت از یک نوجوان است.
اگر به فکر میکنید که فرزندتان در یادگیری رفتارهای سازشی، از هم سن و سالان خود ضعیفتر است، باید برای یافتن علت این مشکل باشید. آیا فرزند شما دارای اختلال یادگیری است؟ آیا شما و دیگر بزرگسالان در زندگی کودک و انجام کارهای او بیش از حد دخالت میکنید و کارهای او را انجام میدهید؟ تمامی اینها میتواند منجر به تضعیف رفتار سازشی کودک شود.
برای مثال یکی از والدین اعتراف کرد که پسرش دبیرستانیاش نمیداند چطور بند کفشهایش را ببندد، زیرا هرگز به او یاد نداده است و همیشه خودش این کار را برای او انجام داده است. و فرزندش همواره به خاطر این شرایط شرمنده بود و پیش همکلاسیهایش خجالتزده میشود. مادر متوجه شد که در تربیت فرزندش اشتباه کرده است و فرزند او برای انجام وظایف اصلی و روزمره خود به او تکیه میکند. مادرها با توجه به سن فرزندشان باید مسئولیتهای بیشتری به فرزندانشان بدهند. مادر و در کل والدین باید نقش همراه و حامی را داشته باشند و فقط وظایف فرزندان را به آنها یادآوری کنند و فقط در این صورت است که کودک قادر خواهد بود تمام کارهایش را به طور کامل انجام دهد.
اکثر کودکان به واسطه آسیبپذیری بیشتر در برابر مشکلات و آسیبهای جسمی و روحی مختلف، مسئولیتهای کمتری دارند و این مسئولیتها نسبت به نسلهای پیشین، کاهش چشمگیری نیز داشته است. اما ما نباید کودکان را از انجام تمامی مسئولیتها محروم کنیم، زیرا این کار در آینده آنها را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. دادن وظایف متناسب با سن کودک و همراهی و حمایت والدین از او در طول انجام کارهایش میتواند احتمال موفقیت او در یادگیری رفتارهای سازشی را افزایش دهد. این روند به ویژه زمانی که کودک مبتلا به اختلالات یادگیری باشد، اهمیت دوچندان به خود میگیرد و میتواند در بهبود مهارتهای یادگیری کودک نقش مهمی ایفا کند.