انواع خطاهای املایی در کودکان

املا یکی از توانایی های مهم در دوران دبستان است که جزو مهارت های نوشتن محسوب می شود. در واقع مهارت های نوشتن خود به سه قسمت تقسیم می شود: املا، انشا و دستخط. در املا کودک باید کلمات و جملاتی را که می شنود، بنویسد. در انشا باید آنچه را که در مورد یک موضوع به ذهنش می آید، بنویسد و در دستخط نیز که تمرکز روی شکل کلمات و حروف آن است. اما مشکل اینجا است که همیشه این توانایی ها به صورت طبیعی و عادی جلو نمی رود و گاهی کودک با مشکل در نوشتن مواجه می شود که به آن اختلال یادگیری نوشتن می گویند.
دررابطه با مشکلات تحصیلی باید گفت که برخی از کودکان به دلیل ضعف های خاصی که در سیستم عصبی آنها وجود دارد، از توانایی یادگیری عادی مهارت های تحصیلی برخوردار نیستند و درنتیجه در مهارت های خواندن و نوشتن و وهمچنین ریاضیات به مشکل می خورند. در رابطه با اختلال نوشتن، در واقع به این صورت است که کودک شکل درست حروف و کلمات را نمی تواند، بنویسد. اشتباه نوشتن در این کودکان بسیار رایج است و معمولا در همان سال اول ابتدایی یا در سال های بعد پایه های ابتدایی با مشکل جدی در املا روبرو هستند. برای آگاهی بیشتر در این رابطه انواع خطاهای نوشتاری که کودکان در املا مرتکب می شوند را ذکر خواهیم کرد تا والدین بتوانند در صورت مشاهده این مشکلات در کودک خود، آنها را تشخیص دهند و برای درمان زود هنگام فرزندانشان اقدام کنند.
برخی از انواع خطاهای املایی در کودکان و در رابطه با زبان فارسی از این قرار است:
- حذف حرف: در این نوع خطا کودک یک یا چند حرف را از کلمه مورد نظر که به او گفته شده است تا بنویسد، جا می اندازد و نمی نویسد: مثلا «بارن» را به جای «باران» می نویسد.
- جایگزینی: در این نوع خطا، این امکان وجود دارد که کودک یک کلمه را به جای کلمه دیگری بنشاند. کلمه ای که اصلا به کودک گفته نشده امکان دارد که کودک آن را به جای کلمه گفته شده قرار دهد. مثلا امکان دارد که به جای «می اندازد» بنویسد «دارد».
- وارونه نویسی: در این حالت، کودک معمولا شکل حرف را برعکس می کند و یا مثلا نقطه ها را وارونه می نویسد. در حالتی دیگر امکان دارد که شکل کلمه را وارونه بکند. مثلا امکان دارد تا به جای «پ» بنویسد «ث».
- در هم ریختگی: در این حالت امکان دارد که کودک حروف مختلف کلمه را در هم ریخته بنویسد. به گونه ای که تشخیص کلمع مورد نظر امکان پذیر نباشد و کلمه صرفا از حروف کلمه اصلی تشکیل شده باشد.
- اضافه نمودن به کلمه یا بخشی از کلمه: در این حالت کودک امکان دارد که از خودش حروفی را به کلمه اضافه کند. گاهی پیشوند یا پسوند خاصی اضافه می کند که در صورت پرسیدن از او معمولا توضیحی هم برای آن ندارد.
- کند نویسی: این مشکل یکی از شایع ترین مشکلات در کودکان با اختلال نوشتن است. آنها کند می نویسند و معمولا در کلاس از سایر بچه ها جا می مانند. همچنین این مشکل خود با اضطراب بیشتر به کودک و مرتکب شدن خطاهای بیشتر همراه است.
این موارد مختصری از خطاهای موجود در نوشتن هستند که کودکان امکان دارد در طول دوران تحصیل از خود نشان دهند. لازم است تا والدین و معلمان نسبت به آنها حتما آگاهی داشته باشد. وجود هر کدام از این خطاها خود نیاز به تکنیک خاصی را دارد تا بتوان آن را رفع کرد. همچنین والدین باید در جریان باشند که رفع شدن این مشکلات به صورت خود به خودی اتفاق نمی افتد و حتما برای درمان مشکلات اختلال یادگیری نوشتن کودک باید اقدام های درمانی صورت بگیرد. در این رابطه لازم است تا یک متخصص درمان اختلال یادگیری با بهره گیری از روش های مختلف در آموزش این کودکان، مشکلات آنها را شناسایی و برای بهبود علائم آنها، روش های درمانی مختص به خودشان را به کار ببرند. درنتیجه به هیچ عنوان توصیه نمی شود که آنها را به حال خود رها کنند و منتظر باشند تا در طول دوران تحصیل خود به خود رفع شوند. در مقالات دیگر انواع خطاهای املایی دیگر ذکر خواهد شد.
انواع خطاهای املایی در کودکان با اختلال نوشتن
در رابطه با مشکلات و انواع خطاهای املایی در کودکان دبستانی، بررسی ها و تحقیقات زیادی در کشور انجام شده است. هر کدام از محققان و پژوهشگران در این حوزه، براساس نوع تقسیم بندی خود و روش های مختلفی که در جمع آوری این خطاها در دوران دبستان به کار برده اند، انواع مختلفی از این خطاهای نوشتار را مشخص کرده اند که برخی مشترک و برخی دیگر متفاوت هستند. با این حال اهمیت این کار مخصوصا در آن است که هر کدام از این اشتباهات می تواند که طراحی شود. با این حال لازم و ضروری است تا انواع مختلفی از این خطاها مخصوصا در کودکان با اختلال یادگیری نوشتن و مخصوصا در دیکته ذکر شوند.
انواع خطاهای رایج املا در کودکان با اختلال یادگیری املا
- حذف پاره ای از هجاها: هجا به بخش های مختلف یک کلمه گفته می شود. در این نوع از خطای نوشتاری املا، کودک امکان دارد که بخشی از کلمه را ننویسد. این خطا مخصوصا در کلمات چندبخشی و بلند درست است. در این کودک به دلیل ضعفی که مخصوصا در حافظه کوتاه مدت و یا توانایی شنیداری خود دارد، نمی تواند بخش های مختلف را در حافظه ذخیره کند و یا صداهای بیان شده را تشخیص دهد و درنتیجه دچار خطای حذف هجا می شود.
- قطعه قطعه کردن کلمه: در این حالت کودک کلمه مورد نظری را که به او برای نوشتن گفته می شود، امکان دارد که به صورت قطعه قطعه و بریده بریده بنویسد. در این حالت کودک نمی تواند درک کند که کلمه مورد نظر خود یک ماهیت مستقل دارد و باید حروف را سر هم و مرتبط با هم بنویسد.
- چسباندن واژه ها و یا حروف به هم: این حالت برعکس مورد 2 می باشد. در این حالت، کودک مخصوصا در نوشتن حروف پایان کلمه مشکل دارد. او امکان دارد که دو کلمه پشت سر هم را که از هم مستقل هستند و دو معنی جداگانه دارند را به هم بچسباند و حرف آخر کلمه اولی را به حرف اول کلمه دومی بچسباند.
- نوشتن واژه ها آن چنان که آنها را تلفظ می کند: این مشکل یکی از شایع ترین خطاها و مشکلات در نوشتن است. در واقع این کودکان به دلیل ضعفی که در ارتباط بین صدای حرف و شکل خود حرف دارند و به دلیل ضعف در شناسایی شکل درست کلمات در ذهشان، این خطا را دارند. در این حالت کودک صدایی را که گوینده تلفظ می کند، می نویسد. مثلا زمانی که گوینده می گوید «حمید» او از آنجا که «ح» را «ه» می شنود، درنتیجه می نویسد «همید». یا مثلا در نوشتن حروف «ق، غ» نیز زیاد این مشکل اتفاق می افتد.
- اشتباه نوشتن واژه هایی که شکل نوشتن آنها با چیزی که بیان می شود، متفاوت است و کودک برای یادگیری شکل نوشتاری باید حتما صورت درست کلمه را حفظ کند. مثلا کلمه هایی مثل «خواهر»، «نوک»، «خروس» و امثال این کلمات.
- یکی دیگر از مشکلات رایج در کودکان با اختلال نوشتن و املا، عدم ناتوانی در رونویسی و کپی کردن از روی یک متن خاص است. این نیز یکی از مشکلات رایج در این کودکان است. زمانی که یک متن به آنها داده می شود تا صرفا از روی آن بنویسند و نیازی نیست تا املا داشته باشند نیز این کودکان با دشواری مواجه هستند و درنتیجه به دلیل بی دقتی و ضعف در توانایی رونویسی و نوشتن، معمولا کلمات اشتباه و نادرست در مطالبی که رونویسی کرده اند، دیده می شود.
هر کدام از این اشتباهات و خطاهای املایی خود به تنهایی لازم است تا در رابطه با این مهارت و مشکل موجود، نگران شد. از آنجا نیز که رفع این مشکلات در عهده والدین خود به تنهایی نیست، لازم است تا زمان و وقت کافی برای معلمان و یا درمانگران اختلال یادگیری گذاشته شود تا بتوانند در زمان مورد نظر این مشکلات را پوشش بدهند. در غیر اینصورت، امکان اینکه هر کدام از این مشکلات خود به سال های بعدی تحصیل منتقل شود، بسیار زیاد است و درنتیجه با رها کردن آن، فقط مشکلی به مشکلات پیش رو افزوده خواهد شد. پس لازم است تا برای بهبود و رفع آنها تمرینات مخصوص و مناسبی طراحی شوند.