اختلال استرس پس از ضربه (يا PTSD) واكنش شايعي است كه انسان‌ها در مقابل رويدادهاي بسيار استرس‌زا يا آسيب‌زا از خود نشان مي‌دهند. رويدادهاي متفاوتي مي‌توانند منجر به PTSD شوند، مثلاً  حوادث اتومبيل، مورد تهاجم قرار گرفتن يا قرباني جنايت ديگري شدن، مورد تجاوز جسمي يا جنسي قرار گرفتن، ‌جان در بردن از يك مصيبت مانند سيل يا انفجار، با شاهد مرگ ديگري بودن.

افراد مبتلا PTSD سه نوع مشكل با علامت اساسي نشان مي‌دهند:

۱)‌ تجربه مجدد خاطره‌ي دردناك، اين تجربه شامل خاطراتي مي‌شود كه به نظر مي‌رسد خارج از كنترل هستند، كابوس‌هاي شبانه و فلاش‌بك‌هايي (تجديد شدن خاطره به صورت بسيار زنده و روشن) كه به فرد مبتلا به PTSD  اين احساس را مي‌دهند كه گويي آن رويداد را دوباره از اول تجربه مي‌كند. وقتي كه فرد مبتلا به PTSD چيزي مي‌بيند يا مي‌شنود كه او را به ياد آن حادثه مي‌اندازد، خاطرات دردناك وي دوباره زنده مي‌شوند.

۲) اجتناب از يادآوري اتفاقي كه روي داده است، ناراحت كننده است، پس افراد مبتلا به PTSD سعي مي‌كنند درباره‌ي آن فكر نكنند. آن‌ها از افراد، اماكن يا چيزهايي كه خاطراتشان را زنده كند نيز دوري مي‌كنند. آن‌ها اغلب نسبت به سايرين احساس يا عاطفه‌اي ندارند يا احساس جدايي و دوري از ديگران مي‌كنند. برخي براي تسكين درد يا ناراحتي‌شان به الكل يا مواد مخدر پناه مي‌برند.

۳) علايم تنش جسماني، اين علايم شامل اشكال در به خواب رفتن، تحريك‌پذيري يا خشم در بيشتر اوقات، اشكال در تمركز و احساس تنش يا گارد گرفتن در مقابل ديگران مي‌شود.

بيشتر افراد علايم PTSD را مدت كوتاهي پس از آسيب (ضربه) نشان مي‌دهند. اين علايم براي تقريباً نيمي از آن‌ها ظرف سه ماه بهتر مي‌شود. و براي بقيه ممكن است سال‌ها طول بكشد. برخي از آن‌ها علايم را تا سال‌ها بعد از آن رويداد نشان نمي‌دهند.

وقتي فردي يك آسيب را از سر مي‌گذراند، خاطره‌ي اتفاقي كه افتاده است در ذهنشان با آنچه در آن هنگام ديدند، شنيدند، بوييدند يا حس كردند همراه مي‌شود. بعداً يك منظره، صدا، بو يا احساس مشابه ديگري مي‌تواند باعث شود خاطرات و احساس‌هاي گذشته از نو احيا شوند.

علت ديگر مرور خاطرات اين است كه افراد مبتلا به PTSD نياز دارند مفهوم آن اتفاق را براي خود تجزيه و تحليل كنند. رويدادهاي آسيب‌زا باعث مي‌شوند كه اين افراد باورهاي پيشين‌شان را زير سؤال ببرند – براي مثال، اين كه جهان اساساً مكان امني است يا اتفاق بدي برايشان نخواهد افتاد را مسخره و غير ممكن مي‌دانند. آن‌ها درباره‌ي ضربه‌ي روحي كه به آن‌ها وارد شده‌است فكر مي‌كنند تا بتوانند دركش كنند. اما فكر كردن درباره‌ي آن خاطره باعث مي‌شود خاطرات و احساسات ناخوشايند و دردناك برگردند. و اين خود باعث مي‌شود كه از فكر كردن درباره‌ي آن واقعه‌ي دردناك طفره بروند. اين افراد به جاي آرامش يافتن، در فاصله بين به خاطر آوردن يا تلاش براي فراموش كردن نوسان مي‌كنند.

این اختلال با توجه به مشکل جدی که در ارتباط فرد با دیگران برای او ایجاد می کند، عواقب و عوارض بسیاری دارد. اولین مورد گسستگی و انزوای فرد از دیگران است. همانطور که ماهیت انسان نشان می دهد، انسان موجودی اجتماعی است و دارای نیاز در جمع بودن و ارتباط است. با این حال زمانی که این افراد در معرض ارتباطات آسیب شناسانه قبلی قرار گرفته اند و به دلیل عدم توانایی در ارتباط درست، نمی توانند ارتباطی را با دیگران برقرار کنند خود به خود این نیازهای ارتباطی هم مورد غفلت واقع می شوند و با مشکلات روانشناختی دگری مانند اضطراب های فردی و افسردگی همراه است. این مشکلات نیز خود می توانند علائم اسکیزوئید را تشدید کنند.

در کنار این مسائل فرد امکان دارد که تا آخر عمر تمایلی به ازدواج نداشته باشد و صرفا زندگی انفرادی را انتخاب کند. آنها در محیط کاری و شغلی ارتباطی با کسی برقرار نمی کنند و همین مساله می تواند در برطرف کردن مشکلات شغلی و گیر و گورهای شغلی مشکل ایجاد کند. درنتیجه می توان انتظار از دست شغل و مشکلات اقتصادی را هم برای آنها انتظار داشت.

این افراد معمولا در حل مشکلاتشان به دلیل عدم شجاعت کافی و ناتوانی در ارتباط برقرار کردن، نمی توانند مشکلات و حق و حقوق خود را بگیرند و به همین دلیل معمولا هم مورد ظلم واقع می شوند. سازگاری های اجتماعی بسیار پایینی دارند و همین مساله استرس های روانی مختلفی را هم برایشان به همراه دارد.

در برخی موارد که فرد ازدواج می کند، سرانجامی مناسب را برای این رابطه نباید انتظار داشت. این مشکل مخصوصا زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که شریک زندگی فرد مبتلا دارای ویژگی های ارتباطی جمع گرا و اجتماعی است. درنتیجه معمولا رابطه آنها به جدایی می کشد.

درمان شناختي- رفتاري براي اختلال استرس پس از ضربه سه مرحله دارد. نخست، درمانگرتان به شما مي‌آموزد كه با احساسات و تنش همراه با خاطرات چگونه كنار آييد. از جمله شيوه‌هايي براي آرامش بخشيدن به جسمتان و ساكت كردن دردي كه احساس مي‌كنيد را به شما آموزش خواهد داد.

در مرحله دوم، درمانگرتان به شما كمك مي‌كند با اين خاطرات رو به رو شويد. او به شما كمك مي‌كند تا داستان اتفاقي كه روي‌ داده‌است را دوباره تعريف كنيد. هر چه بيشتر اين كار را بكنيد از خاطراتي كه جان مي‌گيرند كمتر ناراحت مي‌شويد و بيشتر به آرامش مي‌رسيد.

سرانجام، درمانگرتان به شما شيوه‌هايي مي‌آموزد تا به كمك آن‌ها افكار منفي‌تان را تغيير داده و مسائل زندگي‎تان را سروسامان دهيد.

نتايج پژوهش‌هاي انجام شده حاكي از آن است درمان شناختي – رفتاري به افراد مبتلا به PTSD كمك مي‌كند تا احساس بهتري داشته باشند. اين مطالعات بر سربازان جنگي و نيز قربانيان تهاجم، تجاوز و ساير آسيب‌ها انجام شده است.

مدت زمان درمان به آسيب‌هايي كه از آن رنج مي‌برديد، ميزان وخامت آن‌ها، ميزان بد بودن علايم در حال حاضر و مشكلات ديگري كه در زندگي‌تان داريد بستگي دارد. درمان براي افرادي كه تنها يك آسيب را از سر گذرانده‌اند، معمولاً ۱۲ تا ۲۰ جلسه است. بيشتر اين جلسات ۴۵ تا ۵۰ دقيقه طول مي‌كشد، اما به ندرت ممكن است تا ۹۰ دقيقه هم طول بكشند.

داروها به تنهايي براي درمان PTSD كافي نيستند. با اين حال اگر با روان‎درماني تركيب شوند براي برخي از بيماران مفيد هستند. تجويز اين داروها به عهده پزشك يا روانپزشكتان است.

اگر در حال حاضر مواد مخدر يا الكل مصرف مي‌كنيد يا بحران‌هاي اساسي ديگري در زندگي‌تان داريد شروع درمان با PTSD بهترين كار ممكن نيست. درمانگرتان به شما كمك مي‌كند نخست با اين مشكلات كنار بيايد، و بعد بر روي علايم PTSD خود كار كنيد. لازم است بعد از اين‌كه درمان را شروع كرديد مشتاقانه به درمان بپردازيد و هر هفته مقداري وقت براي تمرين چيزهايي كه آموخته‌ايد صرف كنيد.