تحریک مغناطیسی مغز یا TMSچیست؟

تحریک مغناطیسی مغز یا TMS بعنوان روشی نوین و اثربخش

تحریک مغناطیسی مغز  یا به اختصار TMS از روش های جدید و غیرتهاجمی تحریک مغز می باشد. این ابزار از طریق ایجاد تحریک یا مهار سلول های عصبی مغزی (توسط امواج مغناطیسی) منجر به افزایش یا کاهش متابولیسم در نواحی مختلف مغز می شود. تحریک مغناطیسی مغز،تکنیکی موثر جهت بهبود و درمان اختلالات روان شناختی همچون افسردگی, وسواس فکری و عملی (OCD), اختلال اضطرابی، اسکیزوفرنی, اختلالات خواب, پارکینسون, زبان پریشی، آلزایمر، اوتیسم، و صرع شناخته می شود.

تحریک مغناطیسی مغز همچنین ابزاری ارزشمند جهت ارزیابی عملکرد مغز و راهکار درمانی مناسب و موثر در بهبود علایم شناختی محسوب می شود. یکی از مزیت های این روش این است که از طریق ارزیابی اتصالات بین قشر حرکتی اولیه (primary motor cortex) و ماهیچه ها و ایجاد یک میدان مغناطیسی مشابه MRI به بررسی آسیب های ناشی از بیماریهایی همچون سکته مغزی, اختلالات حرکتی و تعداد زیادی از بیماریهایی که اعصاب مغزی و نخاعی را درگیر می کنند، می پردازد. همچنین، تحریک مغناطیسی مغز (TMS) بعنوان روشی نوین و اثربخش در درمان بیماری های مقاوم به درمان با دارو بیان می شود.

اولین دستگاه مدرن تحریک مغناطیسی مغز در سال ۱۹۸۵ توسط دکتر آنتونی بارکر و دکتر رضا جالینوس در دانشگاه شفیلد انگلستان ساخته شد. دستگاه TMS دارای دو بخش اصلی کویل (سیم پیچ) و خازن می باشد. جریان الکتریسیته در خازن ها ذخیره می شود و در زمانی که درمانگر مشخص می کند تخلیه بار الکتریکی صورت می گیرد و باعث ایجاد میدان مغناطیسی در کویل می شود. کویل بر روی سطح پوست سر مراجع ، ناحیه ای از مغز که ما تمایل به ایجاد تغییراتی در آن داریم قرار می گیرد و در نهایت باعث تغییراتی در عملکرد مغز می شود. تا سال ۲۰۰۰ استفاده تشخیصی از دستگاه TMS کاربرد اولیه دستگاه محسوب می شد اما از اواسط دهه ۹۰ میلادی اولین استفاده های درمانی TMS در درمان افسردگی مورد پژوهش قرار گرفت.

TMSبا ECT چه تفاوتی دارد؟

اکثر مراجعین TMS را با ECT اشتباه می گیرند. از درمان ECT از دهه ۲۰ میلادی تاکنون استفاده می شود. استفاده از الکتروشوک درمانی تا ۳۰ سال اول بخاطر عوارض جانبی شدید آن درمانی نامتعارف محسوب می شد. اما در حال حاضر عوارض این درمان کاملاً تخفیف یافته و تنها عارضه جانبی آن ، عوارض شناختی مانند اختلال در حافظه است.
علت اصلی عوارض جانبی الکتروشوک درمانی این است که مغز را بصورت کلی تحریک می کند، در حالی که TMS باعث تحریک کانونی و کاملاً موضعی مغز می گردد. در الکتروشوک درمانی، الکترودهای تحریک بر روی یک و یا دو نیمکره قرار می گیرند و بصورت منتشر کل مغز را تحت تاثیر قرار می دهند. اما در تحریک مغناطیسی مغز، دقیقاً همان ناحیه ای که با بیماری فرد مرتبط است هدف قرار می گیرد. این ویژگی در ECT باعث می شود نواحی که نیازی به تحریک ندارند و علت اختلال نیستند، تحت تاثیر این تحریک قرار می گیرند و عملاً این گونه تحریک باعث بوجود آمدن عوارض جانبی نیز می گردد. برای مثال متاثر شدن نواحی گیجگاهی باعث مشکلات حافظه می گردد. از این رو در تحریک مغناطیسی مغز (TMS)، عوارض جانبی ناخواسته ای که در الکتروشوک درمانی تجربه می شود، را در اینجا نخواهیم داشت.

عوارضTMS چیست؟

عوارض TMS بسیار محدود هستند. یکی از شایع ترین عوارض درمان TMS، سردرد است. این عارضه جانبی ناشی از پاسخ پوست سر به میدان مغناطیسی دستگاه است. معمولاً در طی جلسات ۱ الی ۳ درمانی TMS وقوع این عارضه جانبی محتمل است. درمان با TMS باعث تشدید میگرن نمی شود. سردرد ناشی از عوارض تحریک مغناطیسی مغز صرفاً بر اساس واکنش پوست سر به میدان مغناطیسی دستگاه است. بنابراین اتفاقی در سطح قشر مغز روی نمی دهد که باعث سردرد شود. در صورت وقوع سردرد می توانید از مسکن های معمول (ژلوفن) استفاده کنید. معمولاً این سردرد ها استمرار پیدا نمی کنند و بعد از مدتی برطرف می شود.

یکی از عارضه های جانبی احتمالی TMS تشنج است.

تا قبل از سال ۱۹۹۵ هیچ چارچوب بالینی مشخصی برای مسائل ایمنی کار با دستگاه وجود نداشت. برای همین هم بیشترین تشنج ها که حدوداً نزدیک به ۱۰ مورد است تا آن زمان گزارش شد. از آن زمان تاکنون با به کار بردن راهبردهایی در جهت ارتقاء ایمنی، میزان تشنج ناشی از TMS به حداقل رسیده است. افزایش میزان خطر وقوع تشنج به مواردی نظیر مصرف الکل، وابستگی به داروهای بنزودیازپین، و استفاده از داروهای روانپزشکی که بر روی آستانه تشنج اثر می گذارند، بستگی دارد. به همین دلیل قبل از شروع درمان تمامی موارد احتمالی موثر بر تشنج توسط پزشک چک می گردد.

TMS برای درمان چه نوع بیماری هایی استفاده می‌شود؟

در اکتبر سال ۲۰۰۸ میلادی استفاده از TMS برای درمان اختلال افسردگی مورد تایید سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) قرار گرفت. همچنین در سال ۲۰۱۴ میلادی FDA استفاده از دستگاه پرتابل TMS را برای بیماران مبتلا به میگرن مورد تایید قرار داد. اما در حال حاضر تحریک مغناطیسی مغز (TMS) در درمان بیماری های دیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. تاکنون مطالعات نشان داده اند که TMS اثرات درمانی مطلوبی بر علائم منفی اسکیزوفرنی، توهمات شنیداری اسکیزوفرنی، اختلال درد نوروپاتیک مزمن ، و کاهش ولع مصرف در بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد دارد.

گاهی اوقات مراجعین در مورد کاربردهای درمانی دیگر TMS این سوال را می پرسند:

در حالی که FDA این دستگاه را برای اختلال افسردگی تایید نموده است آیا استفاده درمانی آن در اختلال های دیگر قانونی و اخلاقی می باشد؟

درمان های off-label به درمانی گفته می شود که هم راستا با تاییدیه FDA به کار گرفته نمی شود، اما از نظر اخلاقی و قانونی منعی برای استفاده از آن وجود ندارد. برای مثال داروهای ضدافسردگی SSRI ( بازدارندهای بازجذب سروتونین) مانند فلوکستین، سرترالین برای درمان افسردگی ، وسواس و … دیگر مورد تایید FDA هستند، اما در درمان برخی از اختلال های دیگر مانند انزال زودرس، اختلال اضطراب فراگیر، میگرن، off-label استفاده می شوند. در تحریک مغناطیسی مغز (TMS) هم مانند درمان های دارویی به غیر از کاربرد مورد تایید FDA از این دستگاه بصورت off-label استفاده می گردد و منع قانونی و اخلاقی وجود ندارد.

TMS با TDCS چه تفاوتی دارد؟

در دهه ۶۰ میلادی محققان متوجه شدند برای ایجاد اثرات ضد افسردگی توسط تحریک مغز نیازی به ایجاد تشنج نیست. تحریک های شبه تشنجی و زیر آستانه تشنج نیز این امکان را فراهم می کند تا بتوانیم تغییراتی را در قشر مغز ایجاد و اثرات ضد افسردگی را مشاهده نماییم. این ویژگی منحصربفرد TMS باعث می شود که برای اجرای جلسات درمانی دیگر نیازی به بیهوشی و بستری کردن مراجع نباشد و درمان کاملاً بصورت سرپایی انجام شود.

پژوهش ها تاکنون نشان داده اند که اثربخشی تحریک مغناطیسی مغز (TMS) در درمان بیماران افسرده مقاوم به درمان دارویی برابر با ECT است، به استثنای بیماران افسرده ای که دارای علائم سایکوتیک می باشند.