ثبت و مقایسه امواج مغزی با هدف:
- کمک به تشخیص اختلالاات روانشناختی
- راهنما در تعیین پروتکل‌های درمان های تکنولوژیک مانند نوروفیدبک
- بررسی میزان اثربخشی درمان های دارویی و غیر دارویی
- تحلیل امواج مغزی در حین تکلیف شناختی (ERP) به وسیله پایگاه داده Hbimed سوئیس
شرایط نقشه مغزی
- به موقع حاضر شوید
- خسته و گرسنه نباشید.
- پنج ساعت قبل مواد کافئین دار و سیگار مصرف نکنید.
- هشت ساعت دارو خصوصا ریتالین مصرف نکنید (استفاده داروی بیش از یکماه و مصرف روزانه تحت نظر پزشک بلامانع است)
- دو روز قبل نوشیدنی های الکلی مصرف نکنید.
- شب قبل سرتان را با شامپوی ایرانی (شامپوی بدون نرم کننده) بشویید.
- درصورت استفاده از عینک،حتما آنرا همراه داشته باشید.
- حضور یکی از والدین همراه افراد زیر 18 سال الزامی است.
- مدت زمان حضور شما در مرکز دو تا سه ساعت خواهد بود.
-
نقشه برداری مغز چیست؟
مغز انسان پیچیده‌ترین سیستم در جهان است. این سیستم از اجزایی به اسم سلول عصبی یا نورون ساخته شده است. عملکرد نورورن‌ها به صورت تکی و در ارتباط با هم باعث عملکرد کلی مغز می‌شود. نورونها به تنهایی کار نمی‌کنند. آنها به همراه یکدیگر و بصورت گروهی عملکردهای مختلف ذهن ما را کنترل می‌کنند. نورونها چندان با یکدیگر ازتباط فشرده‌ای دارند که هر نورون با هزاران نورون دیگر رابطه دارد. محققان حوزه علوم اعصاب تخمین زده‌اند که هر نورورن می‌تواند با 15 میلیون نورون دیگر ارتباط داشته باشد. نورونها ارتباطشان به گونه‌ای است که با یکدیگر از طریق یک شکاف به هم وصل می‌شود. این نورونها به یکدیگر متصل نیستند در عوض با فاصله بسیار اندکی در حدود یک انگستروم (یک به توان منفی ده) از هم فاصله دارند. زمانی که فعالیت یک نورون به انتهای آن می‌رسد باعث ترشح مواد شیمیایی می‌شود که این مواد شیمیایی فاصله شکاف بین دو نورون را می‌پیماید و نورون بعدی را یا فعال می‌کند و یا خاموش. هر نورون خود دارای فعالیتی به صورت الکتریسیته است. در واقع در مغز انسان این ورود و خروج یون‌های باردار مثبت و منفی است که باعث می‌شود تا جریان الکتریکی در نورون پیدا شود و باعث فعال شدن یا خاموش شدن نورون شود. این فعالیت الکتریکی به گونه‌ای است که وقتی به انتهای نورون یا به اصطلاح آکسون می‌رسد با ترشح مواد شیمیایی به شکاف بین دو نورون که سیناپس یا فضای سیناپسی نام دارد باعث می‌شود تا فعالیت الکتریکی نورون بعدی نیز تحت تاثیر این مواد شیمیایی یا انتقال دهنده عصبی قرار بگرد و سلول عصبی فعالیتش تغییر کند. تا اینجا روشن است که فعالیت نورونها به صورت الکتروشیمیایی است. یعنی از طریق فعالیت الکتریکی و جابجایی مواد شیمیایی صورت می‌گیرد. دو خصلت الکتریکی بودن و شیمیایی بودن این فعالیت مهم است چرا که به محققان اجازه می‌دهد تا با بررسی آنها و مشکلاتی که در این دو سیستم وجود دارد بتوانند مشکلات مربوط به آنها را تغییر دهند. مثلا با استفاده از دارو روی ویژگی شیمیایی و الکترکی نورون تاثیر می‌گذارند. یا مثلا از طریف ابزارهایی مانند تحریک جریان مستقیم فراجمجمه‌ای (tDCS) می‌توانند روی فعالیت الکتریکی مغز تاثیر بگذارند.
یکی از دیگر از ویژگی‌های سیستم اعصاب انسان تولید یا ایجاد امواج مغزی مختلف در سطح بالایی مغز یا قشر مغز است. سلول‌های قشر مخ مغز وظایف مختلفی را بر عهده دارند که هر کدام با توجه به ناحیه مورد نظر کارکرد خاصی را در مغز انجام می‌دهند. مثلا بخش پس سری بیشتر مسئول پردازش پیام‌های دیداری رسیده به مغز از چشم‌ها است و بخش میانی تقریبا اولین ناحیه در شروع و برنامه‌ریزی دستورات حرکتی برای رفتار کردن است. نواحی پیشانی یا جلویی مغز هم وظیفه توجه، تمرکز، حافظه فعال، زبان، حل مساله و برنامه‌ریزی و غیره را بر عهده دارند. نکته مهم در رابطه با این نواحی و امواج مغزی این است که می‌توان از طریق بررسی این امواج مغزی به فعالیت الکتریکی و شیمیایی مغزی که در بالا ذکر شد پی برد. از آنجا که خود این امواج منعکس‌کننده فعالیت در نواحی ذکر شده است پس می‌توان از طریق بررسی این امواج به فعالیت هر ناحیه و مشکلی که با کارکرد مرتبط با آنها هست پی برد. با توجه به مثالی مطلب را بیشتر توضیح خواهیم داد. به عنوان مثال فرض کنید که موج خاصی به اسم موج تتا در مغز وجود دارد که این موج دارای فرکانسی به دامنه 4 تا 8 هرتز دارد. در واقع هر موجی در مغز که در این دامنه فرکانسی قرار می‌گیرد موج تتا است. این موج دارای ویژگی‌هایی است که می‌توان از طریق آن به فعالیت نواحی از مغز که این موج را تولید کرده‌اند از طریق آن پی برد. مثلا در نواحی جلویی مغز. مشاهده شده است که در برخی از کودکان دامنه این امواج در نواحی پیشانی یا جلویی مغز بیشتر از حالت عادی است. در این حالت می‌توان نتیجه گرفت که این موج دارای نابهنجاری است که منعکس‌کننده اختلال در عملکردهای ذهنی مرتبط با ناحیه پیشانی مغز است. یعنی این بالا بودن دامنه موج تتا در قسمت پیشانی در این فرد نشان از ضعف یا بدکارکردی در توانایی‌های ذهنی مانند توجه و تمرکز، حل مساله، حافظه فعال، زبان، برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل رفتار و بازداری است. این نوعی از موارد استفاده از امواج مغزی در بررسی فعالیت الکتروشیمیایی مغز است.
انواع امواج مغزی و کاربرد بالینی نقشه مغزی
امواج مغزی خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. اموا دلتا و تتا امواجی هستند که به آنها امواج آهسته می‌گویند و بصورت عمده در مراحل مختلف خواب مثل مراحل 3 و 4 خواب غیرREM پدیدار می‌شوند. موج تتا در حالت بیداری با مواردی همچون بی‌توجهی، حواسپرتی، حل مساله، خلاقیت و فعالیت حافظه رابطه دارد. بالا و پایین شدن دامنه این موج در نواحی مختلف می تواند نشان از مشکل در عملکرد آن ناحیه از نظر فعالیت‌های مغزی باشد. به عنوان مثال بارزترین مثال آن در کودکان با مشکل نقص توجه و بیش فعالی است. در این کودکان علائمی مانند حواسپرتی، بی‌توجهی، عدم توجه و تمرکز و بیش فعالی دیده می‌شود. مطالعات نشان داده است که کودکان با نقص توجه و بیش فعالی دارای امواج تتای با دامنه بالا در ناحیه پیشانی و مرکزی مغز هستند که با علائمی همچون بی‌توجهی، عدم توجه و تمرکز، حواسپرتی و بیش‌فعالی همراه است. یکی دیگر از امواج موج آلفا است که دارای فرکانسی از دامنه 8 تا 12 هرتز است. این موج زمانی که در حالت خواب‌آلودگی هستید افزایش می‌یابد و مغز در تمامی نواحی تا زمان به خواب رفتن آن را تولید می‌کند. گویی این موج مرز بین خواب و خواب آلودگی است همچنین در حالت مدیتیشن و مراقبه نیز مقدار آن در مغز افزایش می‌یابد. نشان داده شده است که این موج در ناحیه آهیانه مغزی با بهبود در حافظه بلندمدت رابطه دارد. همچنین این موج با اختلالاتی همچون افسردگی رابطه دارد. از بارزترین مثال های آن افسردگی است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد با خلق افسرده و انرژی پاینن در نیمکره چپشان به نسبت با نیمکره راست دارای امواج آلفای با دامنه بالاتر هستند. امواج بتا و های بتا نیز دو نوع دیگر از امواج با فرکانس 13 تا 21 و 21 تا 40 هستند که عمده ارتباط آنها با کارکردهای سطح بالای ذهنی مانند توجه و تمرکز و حل مساله و برنامه‌ریزی است. درکودکان با نقص توجه و بیش فعالی دامنه این امواج در نواحی پیشانی و مرکزی نشانی از ضعف در توجه و تمرکز و بیش فعالی و بازداری وکنترل پایین روی رفتار است. محققان نشان داده‌اند که در کودکان با بیش فعالی و نقص توجه زمانی که امواج تتا را بر امواج بتا در نواحی مرکزی و پیشانی تقسیم می‌کنند، این نسبت از میزان بالایی برخوردار است که خود حکایت از تتای بالا و بتای پایین در این نواحی دارد و این نشان یک کژکاری در این نواحی است که با ADHD در ارتباط است. این نسبت به حدی معتبر است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا آن را یکی از ملاک‌های تعیین نقص توجه و بیش فعالی در کودکان تعیین کرده است و درمانگران نوروفیدبک برای بهبود این نسبت از آموزش امواج مغزی به کمک نوروفیدبک از آن استفاده می‌کنند. امواج بتا و های بتا همچنین در صورتی که بالاتر از حالت طبیعی باشند با مشکلاتی همچون اضطراب و وسواس رابطه دارند و مخصوصا در افراد اضطرابی معمولا شاهد امواج بتا و های بتا بالا در نیمکره راست و بتای بالا در شیار مرکزی مغز یعنی شیار سینگولیت هستیم. به همین دلیل که این امواج هر کدام فعالیت ناحیه مورد نظر را نشان می‌دهند و مطالعات مختلف ارتباط آنها با مشکلات مختلف روانشناختی را نشان داده‌اند. به همین ترتیب روش‌هایی در استفاده از این امواج برای بهبود اختلالات روانشناختی بوجود آمده‌اند. تحریک امواج مغناطیسی (TMS)، تحریک جریان مستقیم فراجمجمه‌ای (tDCS) و نوروفیدبک از جمله آنها است. محققان با استفاده از این روش‌ها و با بهره‌گیری از جریان الکتریکی، امواج الکترومغناطیس و آموزش امواج مغزی فعالیت‌های مغزی در نواحی مختلف را تغییر می‌دهند و به دور از عوارض جانبی شبیه آنچه در مصرف دارو اتفاق می‌افتد، علائم را کاهش می‌دهند و بدون دارو بهبودی را برای مراجعان به همراه می‌آورند. به عنوان مثال در نوروفیدبک با استفاده از آن موج مغزی از مغز گرفته می‌شود و پس از تحلیل از طریق نرم‌افزار به مغز دستور داده می‌شود تا نابهنجاری در امواج خودش را تصحیح کند و از این طریق عملکرد الکتروشیمیایی مغزی نیز نرمال و طبیعی می‌شود. نوروفیدبک از جمله ابزارهای بسیار کمک‌کننده در بهبود علائم نقص توجه و بیش فعالی است.
استفاده از نقشه مغزی یا امواج الکتریکی مغزی در سال‌های اخیر در تمام دنیا پیشرفت روز افزونی داشته است که محققان و درمانگران از تمام اقسا نقاط جهان از آن در تشخیص، تجویز درمان و بررسی روند درمان استفاده می‌کنند. این نقشه مغزی به ابزار تشخیصی مطمئنی در ارزیابی اختلات مختلف روانشناختی و علوم اعصاب تبدیل شده است. مرکز آتیه با یازده سال تجربه در حوزه علوم اعصاب و با بهراه‌گیری از این ابزارهای تشخیصی و درمانی پیشتاز استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا و درمان‌های جدید و بدون عوارض جانبی در ایران و خاورمیانه بوده است.
سوالات رایج
چرا ارزیابی با qEEG لازم است؟
پیش از آنکه بخواهیم در مورد مشکلات عصب شناختی مراجعان و یا ارتقاء توانمندی های ذهنی آن ها تصمیم گیری کنیم، لازم است بدانیم که چه فعل و انفعالاتی در مغزشان در حال رخ دادن است. این امر به وسیله اندازه گیری و تحلیل فعالیت الکتریکی سلول های مغزی یا همان نورون ها محقق می شود.
این انرژی الکتریکی که طی qEEGضبط و ثبت می شود، ناشی از جریان های الکتریکی ضعیفی است که در هنگام انتقال پیام های مغزی تولید می شود. از qEEG در تشخیص ناهنجاری های مغزی و اختلالات روانپزشکی استفاده می شود. تحقیقات نشان داده اند که تکنولوژی qEEG همانند دیگر ابزارهای تشخیصی معمول، از دقت و اعتبار زیادی برخوردار است.
آیا ارزیابی با qEEG عوارضی هم دارد؟
بسیار بعید است، زیرا ثبت کننده های جریان الکتریکی خروجی از مغز بر روی پوست سر شما متصل می شوند و هیچ چیزی در طول این فرایند به درون مغزتان وارد نمی شود. با این حال، قرارگیری کلاه مخصوص ثبت qEEG روی سرتان ممکن است کمی تنگ باشد و احساس ناخوشایندی را ایجاد کند. همچنین در این هنگام کمی ژل مخصوص به موهایتان زده می شود که پس از مراحل ثبت باید شسته شود.
چه اتفاقی در طول ثبت qEEG می افتد؟
مغز هر کس منحصر به فرد است. بنابراین فعالیت نورونی یک شخص با شخص دیگر متفاوت است. به کمک qEEG می توانیم به صورت انحصاری ساز و کار مغز مراجعان را تجزیه و تحلیل کنیم. درمانگران از نتایج بررسی ها برای شناسایی دقیق نشانه های بیماری و طرح ریزی اهداف درمانی بهره می برند. ارزیابی به وسیله qEEG یک گام ضروری در مسیر شناخت مغز افراد و برنامه ریزی درمانی متناسب با شرایطشان است.
لطفاً توجه داشته باشید که ما هیچگونه ادعایی جهت تشخیص و درمان تمام ناهنجاری های مغزی و بیماری های روانپزشکی نداریم، بلکه تنها تفسیرهای برگرفته از ارزیابی های شما را ارائه و پیشنهاد می دهیم که کدام راه حل درمانی در اصلاح مشکلات شما مفیدتر واقع خواهد شد.
مراحل ثبت qEEG چه قدر زمان می برد؟
این جلسات به طور معمول بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه زمان نیاز دارند.
آیا قبل از مراجعه به کلینیک و انجام qEEG نیاز است کاری انجام دهم؟
- لطفاً ۲۴ ساعت قبل از مراجعه از مصرف الکل و داروهای محرک خودداری کنید، همچنین در روزی که تشریف می آورید مصرف کافئین را به حداقل برسانید.
- لطفاً در شب قبل از مراجعه به اندازه کافی استراحت کنید.
- لطفاً تمام داروهای مصرفیتان را پیش از شروع ارزیابی به متخصصان ما اطلاع دهید.
- لطفاً به منظور تسهیل ارتباط سنسورها با پوست سرتان، با موهای خشک و تمیز مراجعه کنید. همچنین از مصرف محصولات مراقبت از مو مثل نرم کننده ها و انواع ژل ها خودداری کنید.
- لطفاً زمان لازم برای رسیدن به کلینیک را در نظر بگیرید، به طوری که استرسی از ترافیک و تأخیرهای احتمالی نداشته باشید.
چه مدت طول می کشد تا نتیجه ارزیابی ام آماده شود؟
مدت زمان تحلیل و نوشتن گزارش بین ۳ تا ۷ روز کاری خواهد بود. در مواردی که ثبت نیازمند تکرار باشد یا در موارد دشوارِ تشخیصی که نیاز به مشورت با متخصصان داخلی یا خارجی باشد، این زمان ممکن است افزایش یابد.
