تولد فرزند، تجربه‌ای شگفت‌انگیز و سرشار از شادی است. اما گاهی اوقات، این شادی با غم و اندوهی عمیق جایگزین می‌شود که به آن افسردگی پس از زایمان می‌گویند.
افسردگی پس از زایمان، یکی از مسائل رایجی است که برخی از زنان پس از تجربه زایمان ممکن است با آن مواجه شوند. زنان ممکن است در این دوران احساس پریشانی، گناه، یا حتی عدم علاقه به نوزاد خود کنند. این احساسات متناوب و طبیعی هستند و بیانگر عدم عادی بودن یا مقصر بودن زنان نیست. مادران باید به این نکته توجه کنند که افسردگی پس از زایمان یک موضوع شایع و قابل درمان است و از طریق درخواست کمک از مشاوران می‌توانند این مشکل را مدیریت کرده و به بهترین شکل ممکن به مادری سالم و خوشبختی تبدیل شوند.
در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا پاسخ سوالاتی نظیر “علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟” “علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟” “موثرترین و بهترین روش درمان افسردگی چیست؟” را بررسی کنیم.
افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression) یک اختلال خلقی است که می تواند در زنان پس از زایمان رخ دهد. این وضعیت شامل احساسات افسردگی، ناراحتی، بی‌حالی، اضطراب، خستگی و اشتیاق کاهش‌یافته به فعالیت‌های روزمره می‌شود. این افسردگی ممکن است از چند هفته تا چند ماه پس از زایمان ادامه داشته باشد. این افسردگی اغلب ناشی از تغییرات زندگی و مسئولیت‌های جدید مادری است.
به گفته منبع معتبر marchofdimes.org احساس افسردگی بعد از زایمان می تواند مراقبت از خود و کودکتان را برای شما سخت کند. PPD می تواند هر زمان پس از زایمان اتفاق بیفتد. اغلب در عرض 1 تا 3 هفته پس از تولد نوزاد شروع می شود.
These feelings can make it hard for you to take care of yourself and your baby. PPD can happen any time after childbirth. It often starts within 1 to 3 weeks of having a baby.
علت افسردگی بعد از زایمان
تجربه زایمان، گرچه شادی‌آور و معجزه‌آسا است، اما گاه با چالشی به نام افسردگی پس از زایمان همراه می‌شود. این اختلال شایع، از هر 6 زن، 1 نفر را درگیر می‌کند و در مادرانی که بارداری اول را تجربه می کنند، این آمار به 1 در 5 افزایش می‌یابد.
غم و اندوه عمیق، اضطراب، بی‌حوصلگی، و ناتوانی در لذت بردن از نوزاد، از علائم رایج این بیماری هستند. در صورت عدم درمان، افسردگی پس از زایمان می‌تواند عواقب وخیمی به دنبال داشته باشد، تا جایی که 20 درصد از مرگ‌ومیرهای ناشی از افسردگی پس از زایمان، به خودکشی ختم می‌شود.
علت دقیق این اختلال هنوز ناشناخته است، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند:
عوامل هورمونی: تغییرات ناگهانی هورمون‌ها پس از زایمان، تعادل شیمیایی مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی باشد.
عوامل فیزیکی: کمبود خواب، خستگی مفرط، و دردهای جسمی بعد از زایمان، به تشدید علائم افسردگی کمک می‌کنند.
عوامل عاطفی: سابقه افسردگی، اضطراب، یا تجربه تروما در گذشته، خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد.
عوامل اجتماعی: فقدان حمایت اجتماعی از جانب خانواده و دوستان، مشکلات زناشویی، و تنش‌های اقتصادی، از دیگر عوامل زمینه‌ساز این اختلال هستند.
علاوه بر موارد ذکر شده، فاکتورهای دیگری نیز می‌توانند در بروز افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشند:
- بارداری ناخواسته
- بیماری‌های جسمی
- مصرف برخی داروها
- سابقه افسردگی در خانواده
- مشکلات مربوط به شیردهی
- سابقه سقط جنین یا مرگ نوزاد
توجه! تشخیص و درمان به موقع افسردگی پس از زایمان، از اهمیت بالایی برخوردار است با افزایش آگاهی و توجه به این موضوع، می‌توان از بروز این اختلال پیشگیری کرد و به مادران در تجربه یک زایمان شاد و سالم کمک کرد.
علائم افسردگی بعد از زایمان
اگر پنج یا بیشتر از علائم زیر را تقریباً هر روز و در بیشتر طول روز، به مدت حداقل دو هفته متوالی تجربه کردید، ممکن است مبتلا به افسردگی پس از زایمان باشید. علائم افسردگی پس از زایمان معمولاً در ۴ تا ۶ هفته اول پس از زایمان شروع می‌شوند، اما ممکن است حتی در دوران بارداری نیز خود را نشان دهند. برخی از علائم افسردگی پس از زایمان عبارتند از:
- غم و اندوه عمیق، پوچی یا ناامیدی
- خستگی شدید و رخوت و کمبود انرژی.
- تغییرات در اشتها و از دست دادن اشتها یا پرخوری عصبی.
- وسواس فکری و نگرانی بیش از حد در مورد سلامت نوزاد یا خودتان.
- احساس عصبانیت و بی‌قراری بیش از حد، حتی در مورد مسائل جزئی
- کناره‌گیری اجتماعی مانند دوری از دوستان و خانواده و تمایل به انزوا.
- بی‌علاقگی به نوزاد و عدم تمایل به مراقبت از نوزاد یا احساس عدم ارتباط با او.
- مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری و عدم تمرکز و ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های ساده.
- احساس گناه و بی‌ارزشی و احساس ناکافی بودن و سرزنش خود به خاطر هر مشکلی.
- مشکلات خواب مانند به سختی به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب یا خواب بیش از حد.
- ترس و اضطراب مانند ترس از تنها ماندن با نوزاد، ترس از آسیب رساندن به خود یا کودک، و اضطراب مداوم.
- بی‌علاقگی به انجام فعالیت‌ها و از دست دادن لذت و انگیزه برای انجام کارهایی که قبلاً لذت‌بخش بودند.
به یاد داشته باشید که افسردگی پس از زایمان یک بیماری قابل درمان است و با کمک تخصصی می‌توان از تاریکی این سایه عبور کرد و دوباره به شادی و آرامش در زندگی مادر و خانواده بازگشت.
درمان افسردگی بعد از زایمان
درمان افسردگی پس از زایمان، به شدت علائم و شرایط فرد بستگی دارد. روش‌های مختلفی برای درمان این اختلال وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
روان درمانی افسردگی بعد از زایمان
افسردگی پس از زایمان، اختلالی شایع است که می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر سلامت جسمی و روانی مادر و نوزاد اثر بگذارد. در کنار روش‌های دارویی، روان‌درمانی نیز یکی از روش‌های موثر در درمان این اختلال است.
انواع روان‌درمانی برای افسردگی پس از زایمان:
درمان شناختی-رفتاری (CBT):
این روش به مادر کمک می‌کند تا افکار و باورهای منفی خود را شناسایی و تغییر دهد و مهارت‌های مقابله‌ای با اضطراب و افسردگی را یاد بگیرد. CBT در درمان افسردگی پس از زایمان بسیار موثر است و می‌تواند به بهبود علائمی مانند غم و اندوه، اضطراب، بی‌خوابی و بی‌اشتهایی کمک کند.
درمان گروهی:
این روش به مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان فرصتی می‌دهد تا تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از یکدیگر حمایت کنند. درمان گروهی می‌تواند به مادران کمک کند تا احساس تنهایی و انزوا نکنند و در حل مشکلات خود با یکدیگر همفکری کنند.
درمان بین فردی (IPT):
در این روش، تمرکز بر روابط مادر با افراد مهم زندگی‌اش، مانند همسر، خانواده و دوستان است. IPT به بهبود تعاملات و حمایت اجتماعی مادر کمک می‌کند و می‌تواند در کاهش علائم افسردگی موثر باشد.
درمان دارویی افسردگی بعد از زایمان
در برخی موارد، پزشکان روانپزشک داروهای ضدافسردگی ممکن است تجویز کنند. این داروها باید انتخاب شوند که برای نوزاد خطری ایجاد نکنند. بر اساس تحقیقات، داروهای سه حلقه‌ای (TCA) مانند ایمی پرامین و نورتریپتیلین از جمله کم‌خطرترین داروهای ضدافسردگی برای نوزادان هستند. همچنین، داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین و سرترالین برای افرادی که دارای مشکلات قلبی، صرع یا افسردگی شدید با تفکر خودکشی هستند، تجویز می‌شوند.
درمان خانگی افسردگی بعد از زایمان
در کنار روش روان درمانی و دارو درمانی، گام‌هایی وجود دارد که خودِ مادر می‌تواند در مسیرِ بهبودِ حالِ خود بردارد. این گام‌ها، نوری از امید را به تاریکیِ افسردگی پس از زایمان می‌تابانند و عبور از این دورانِ دشوار را آسان‌تر می‌کنند. برخی از روش‌های خودمراقبتی برای درمان افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:
ورزش منظم:
ورزش، معجزه‌ای برای سلامتِ جسم و روان است. فعالیت‌های ورزشی، به ترشح هورمون‌های شادی‌بخش در بدن کمک می‌کنند و می‌توانند در بهبود خلق‌وخو و افزایش سطح انرژیِ مادر موثر باشند. پیاده‌روی، شنا، یوگا و رقص، از جمله فعالیت‌های ورزشیِ مناسب برای مادران هستند.
تغذیه سالم:
تغذیه، نقشی اساسی در سلامتِ جسم و روان ایفا می‌کند. مصرفِ غذاهای سالم و مغذی، به تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن و افزایش سطح انرژیِ مادر کمک می‌کند. میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و لبنیات کم‌چرب، از جمله مواد غذاییِ مناسب برای مادران هستند.
خواب کافی:
خواب کافی، برای سلامت جسمی و روانی مادر ضروری است. کمبودِ خواب، می‌تواند به تشدیدِ علائمِ افسردگی منجر شود. مادران باید سعی کنند در شبانه‌روز، 7 تا 8 ساعت خوابِ باکیفیت داشته باشند.
حمایتِ اطرافیان:
حمایتِ اجتماعی، نقشی کلیدی در عبور از دورانِ دشوارِ افسردگی پس از زایمان دارد. مادران باید از همسر، خانواده و دوستان خود برای عبور از این دورانِ دشوار یاری بطلبند. صحبت با افرادِ حامی، می‌تواند به مادر در تخلیه هیجاناتِ منفی و احساسِ آرامش کمک کند.
پیشگیری از افسردگی پس از زایمان: گامی برای سلامتی مادر و نوزاد
افسردگی پس از زایمان، یک اختلال خلقی شایع است که می‌تواند بر سلامت روانی و جسمی مادر و نوزاد تأثیر منفی بگذارد. با آگاهی از عوامل خطر و راهکارهای پیشگیرانه، می‌توان احتمال ابتلا به این مشکل را تا حد زیادی کاهش داد .عوامل خطری که ممکن است در ابتلا به افسردگی بعد از زایمان تاثیرگذار باشد عبارتند از:
- کمبود خواب
- تغییرات هورمونی
- بارداری ناخواسته
- عدم حمایت اجتماعی
- سابقه افسردگی یا اضطراب
- مشکلات مربوط به شیردهی
- مشکلات خانوادگی و زناشویی
- سابقه سقط جنین یا مرگ نوزاد
- سابقه افسردگی پس از زایمان در بارداری‌های قبلی
روش های پیشگیری از افسردگی قبل از بارداری:
- مشاوره با متخصص سلامت روان: اگر سابقه افسردگی یا اضطراب دارید، قبل از بارداری با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
- تغذیه سالم: یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و از مصرف مکمل‌های اسید فولیک و ویتامین D غافل نشوید.
- تقویت روابط اجتماعی: با دوستان و اعضای خانواده خود وقت بگذرانید و از حمایت اجتماعی آنها بهره‌مند شوید.
- ورزش منظم: فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده‌روی یا شنا، به حفظ سلامت جسمی و روانی شما کمک می‌کند.
- کاهش استرس: تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا یا مدیتیشن را یاد بگیرید و تمرین کنید.:
روش های پیشگیری از افسردگی در دوران بارداری:
- آموزش‌های لازم: در مورد زایمان، مراقبت از نوزاد و شیردهی اطلاعات کسب کنید.
- مراقبت‌های دوران بارداری: به طور منظم به ماما یا پزشک خود مراجعه کنید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
- کمک گرفتن از دیگران: از همسر، خانواده و دوستان خود برای انجام کارهای خانه و مراقبت از نوزاد کمک بخواهید.
- ارتباط با مادران دیگر: با مادرانی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، ارتباط برقرار کنید و تجربیات خود را با آنها به اشتراک بگذارید.
- توجه به سلامت روان: به علائم افسردگی و اضطراب توجه کنید و در صورت مشاهده آنها، به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
روش های پیشگیری از افسردگی پس از زایمان:
- استراحت کافی: خواب کافی برای حفظ سلامت جسمی و روانی شما ضروری است.
- ورزش منظم: فعالیت‌های ورزشی منظم، به恢复 سلامتی شما پس از زایمان کمک می‌کند.
- تغذیه مناسب: یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و از مصرف غذاهای سالم و مقوی غافل نشوید.
- حمایت اجتماعی: از همسر، خانواده و دوستان خود برای انجام کارهای خانه و مراقبت از نوزاد کمک بخواهید.
- ارتباط با مادران دیگر: با مادرانی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، ارتباط برقرار کنید و تجربیات خود را با آنها به اشتراک بگذارید.
- مراقبت از خود: به سلامت جسمی و روانی خود توجه کنید و زمانی را برای انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود اختصاص دهید.
بهترین کلینیک درمان افسردگی بعد از زایمان
کلینیک آتیه درخشان ذهن یک مرکز تخصصی روانشناسی و مشاوره در تهران است که خدمات مختلفی در زمینه سلامت روان ارائه می‌دهد. این کلینیک با بهره‌گیری از متخصصان مجرب و با سابقه در زمینه‌های مختلف روانشناسی، از جمله روانپزشک، روانشناس، مشاور، مددکار اجتماعی و نوروتراپیست، به مراجعان خود خدمات تخصصی ارائه می‌دهد.
اگر به دنبال بهترین مرکز برای درمان افسردگی پس از زایمان هستید، کلینیک آتیه درخشان ذهن با ارائه خدمات تخصصی روانشناسی و روانپزشکی به مادران باردار و پس از زایمان، به آنها در درمان افسردگی بعد از زایمان کمک می‌کند.
