وسواس فکری-عملی (OCD) اختلالی شایع در سلامت روان است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با افکار و رفتارهای ناخواسته و وسواسی مشخص می‌شود و می‌تواند زندگی فرد را مختل کند. این وضعیت، که با افکار، تصاویر یا انگیزه‌های ناخواسته و تکراری مشخص می‌شود، ممکن است موجب نگرانی، استرس و اضطراب شدید شود.
در این مقاله، به بررسی دقیق انواع، علل، علائم و روش‌های درمان وسواس خواهیم پرداخت. با درک بهتر این موضوع، می‌توانیم به افرادی که از این مشکل رنج می‌برند، کمک کنیم تا راه‌های موثری برای مدیریت و کاهش تاثیرات منفی آن بیابند. این مقاله شما را با جدیدترین تحقیقات و رویکردهای درمانی آشنا خواهد کرد و به شما کمک می‌کند تا با این مشکل پیچیده بهتر مقابله کنید.
اختلال وسواس چیست؟
اختلال وسواس یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یک نوع اختلال اضطراب است که با وجود افکار، تصاویر یا انگیزه‌های ناخواسته و تکراری (وسواس‌ها) و انجام رفتارها یا اعمال ذهنی مکرر (اجبارها) برای کاهش اضطراب ناشی از این افکار، مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس کنند که این افکار و رفتارها غیرمنطقی هستند، اما همچنان نمی‌توانند از انجام آنها خودداری کنند. این وضعیت می‌تواند به شدت زندگی روزمره و عملکرد شخص را مختل کند. از جمله علائم رایج OCD می‌توان به شستن مکرر دست‌ها، بررسی مکرر قفل‌ها و اجاق‌ها، و نیاز به تقارن یا ترتیب خاص در اشیاء اشاره کرد.
به گفته منبع معتبر nimh.nih.gov درباره اختلال وسواس آمده است:
Obsessive-compulsive disorder (OCD) is a long-lasting disorder in which a person experiences uncontrollable and recurring thoughts (obsessions), engages in repetitive behaviors (compulsions), or both. People with OCD have time-consuming symptoms that can cause significant distress or interfere with daily life.
اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک اختلال طولانی مدت است که در آن فرد افکار غیر قابل کنترل و تکرار شونده (وسواس) را تجربه می کند، رفتارهای تکراری (اجبار) یا هر دو را انجام می دهد. افراد مبتلا به OCD علائم زمان بری دارند که می تواند باعث ناراحتی قابل توجه یا تداخل در زندگی روزمره شود.
انواع وسواس
وسواس به دو نوع اصلی وسواس فکری و وسواس عملی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند.
وسواس فکری
وسواس فکری یکی از جنبه‌های اصلی اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) است و شامل افکار، تصاویر یا انگیزه‌های ناخواسته و تکراری می‌شود که فرد نمی‌تواند آنها را کنترل کند. این افکار معمولاً ناراحت‌کننده، استرس‌زا و اغلب غیرمنطقی هستند، اما فرد مبتلا به وسواس فکری نمی‌تواند از آنها خلاص شود. این افکار ممکن است به صورت مداوم و ناخوشایند ظاهر شوند و به شدت زندگی روزمره و عملکرد شخص را مختل کنند. انواع وسواس فکری عبارتند از:
برخی از انواع رایج وسواس های فکری عبارتند از:
- ترس از آلودگی: ترس از میکروب ها یا کثیفی.
- وسواس های مربوط به افکار خرافه ای: ترس از بدشانسی یا بدبختی.
- وسواس های مربوط به شمارش: شمارش چیزها یا تکرار اعمال به تعداد خاص.
- وسواس های مربوط به نظم و ترتیب: نیاز به داشتن همه چیز در جای خود و به طور مرتب.
- ترس از گم کردن چیزی: ترس شدید از گم کردن چیزهای مهم با اقدامات افراطی برای جلوگیری از آن.
- وسواس های مربوط به افکار خشونت آمیز یا تهاجمی: افکار مربوط به آسیب رساندن به خود یا دیگران.
- وسواس تقارن: تمایل شدید به تقارن و نظم در اشیاء، ظاهر و افکار با اضطراب شدید در صورت عدم تقارن.
- وسواس های مربوط به بررسی: نیاز به بررسی مکرر چیزها برای اطمینان از اینکه درست یا ایمن هستند.
- وسواس جنسی: افکار یا امیال ناخواسته و آزاردهنده جنسی با اضطراب و رفتارهای اجباری برای کاهش آن.
- وسواس مذهبی: افکار یا وسوسه های ناخواسته مذهبی با اضطراب و رفتارهای اجباری برای خنثی کردن آنها.
وسواس عملی
وسواس عملی (Compulsions) به رفتارها یا اعمال ذهنی اجباری اشاره دارد که فرد احساس می‌کند برای کاهش اضطراب یا جلوگیری از وقوع یک اتفاق ناگوار باید انجام دهد. این اعمال معمولاً به طور موقت اضطراب را کاهش می‌دهند، اما به مرور زمان باعث تقویت وسواس فکری می‌شوند. انواع وسواس عملی شامل موارد زیر است:
- مرتب کردن: مرتب کردن و نظم دادن مکرر چیزها.
- شمارش: شمارش چیزها یا تکرار اعمال به تعداد خاص.
- دعا کردن: دعا کردن یا انجام اعمال مذهبی به طور مکرر.
- ذخیره سازی: احتکار وسایلی که فرد به آنها نیازی ندارد یا استفاده نمی کند.
- بررسی: بارها و بارها بررسی کردن چیزهایی مانند قفل درها، اجاق گاز یا لوازم برقی.
- شستشو: شستن مکرر دست ها یا حمام کردن برای خلاص شدن از شر میکروب ها.
- جبران: تلاش برای خنثی کردن افکار یا اعمال وسواسی با انجام اعمال یا رفتارهای متضاد.
- وسواس تکرار: تکرار مکرر اعمال یا افکار به تعداد خاص برای جلوگیری از اتفاقات بد، با اضطراب و پریشانی زیاد.
- وسواس نجاست: ترس وسواسی از آلودگی و کثیفی، همراه با اجبار به شستشوی مکرر یا رفتارهای اجتنابی.
- وسواس شستن محل ادرار: شستشوی وسواسی محل ادرار به دلیل ترس از نجاست، با صرف زمان و آب زیاد.
- وسواس در ترشحات زنانه: ترس وسواسی از نجاست ترشحات زنانه، با اجتناب، شستشوی مکرر و اضطراب زیاد.
- وسواس انتقال نجاست: ترس وسواسی از انتقال نجاست به دیگران یا اشیاء، با اجتناب از تماس و رفتارهای افراطی.
- وسواس غسل: غسل کردن مکرر به دلیل ترس از نجاست یا عدم اطمینان از غسل صحیح، با اضطراب و پریشانی زیاد.
- وسواس چک کردن: چک کردن مکرر چیزهایی مانند قفل درها، اجاق گاز یا لوازم برقی برای اطمینان از ایمن بودن، با اضطراب و تردید.
وسواس فکری (OCD) اختلالی اضطرابی است که با افکار و رفتارهای وسواسی مشخص می شود. افکار وسواسی (وسواس ها) ناخواسته، آزاردهنده و مکرر هستند و می توانند بسیار ناراحت کننده باشند، حتی اگر فرد بداند که غیرمنطقی هستند.
نشانه ها و علائم اختلال وسواس
وسواس (OCD) می‌تواند در کودکان و بزرگسالان بروز کند و با افزایش سن شدت یابد. علائم وسواس می‌توانند خفیف یا شدید باشند. برخی فقط وسواس فکری دارند و برخی دیگر وسواس رفتاری نیز دارند.
افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است سعی کنند علائم خود را پنهان کنند، اما اطرافیان ممکن است علائم فیزیکی را متوجه شوند. این افراد معمولاً یک کار را چندین بار انجام می‌دهند و کنترلی بر آن ندارند. آنها اغلب احساس می‌کنند کاری خلاف میلشان انجام می‌دهند. این علائم می‌تواند تا حدی شدید باشد که فعالیت‌های روزانه و روابط اجتماعی فرد را مختل کند. برخی از علائم اختلال وسواس عبارتند از:
- احساس عدم کنترل: ناتوانی در کنترل افکار و رفتارهای اجباری.
- پرهیز از موقعیت‌های تحریک‌کننده: اجتناب از موقعیت‌ها یا چیزهایی که افکار مزاحم را تحریک می‌کنند.
- افکار مزاحم و تکراری: افکار ناخواسته که به طور مداوم در ذهن تکرار می‌شوند و باعث اضطراب می‌شوند.
- عوارض جسمی: استرس و اضطراب مداوم ممکن است باعث علائمی مانند سردرد، تنش عضلانی و خستگی شود.
- افزایش تنش در روابط اجتماعی: این علائم ممکن است باعث تنش و تعارض در روابط با خانواده، دوستان و همکاران شوند.
- تأخیر در انجام وظایف: صرف زمان زیاد برای انجام مناسک و رفتارهای اجباری که ممکن است به کاهش عملکرد روزانه منجر شود.
- اجبارها: انجام رفتارهای تکراری یا مناسکی برای کاهش اضطراب ناشی از افکار مزاحم، مانند شستشوی مکرر دست‌ها یا بررسی مکرر قفل‌ها.
علت اختلال وسواس
علت دقیق اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) ناشناخته است، اما به احتمال زیاد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در آن نقش دارند.
عوامل ژنتیکی
- سابقه خانوادگی OCD خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
- برخی از ژن ها با OCD مرتبط هستند, اما هیچ ژنی به طور قطعی مسئول این بیماری نیست.
- مطالعات بر روی دوقلوها نشان داده است که اگر یکی از دوقلوها OCD داشته باشد، احتمال ابتلای دوقلوی دیگر به این بیماری 40 تا 60 درصد است.
عوامل بیولوژیکی
- عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، مانند سروتونین و دوپامین، نیز ممکن است در این بیماری نقش داشته باشد.
- اختلالات در عملکرد مغز، به ویژه در قشر پیش پیشانی و گانگلیون های قاعده ای، ممکن است در OCD نقش داشته باشد.
عوامل محیطی
- برخی از رفتارها، مانند افکار وسواسی یا اجباری، ممکن است با گذشت زمان آموخته و تقویت شوند.
- برخی از رویدادهای زندگی، مانند عفونت های استرپتوکوکی یا تروما، ممکن است خطر ابتلا به OCD را در افراد مستعد ژنتیکی افزایش دهد.
درمان وسواس
اختلال وسواس، گرچه به نظر می‌رسد بیماری پیچیده‌ای است، اما درمان آن اغلب کار ناممکنی نیست. از آنجا که وسواس معمولاً با تکرار وسواس‌ها و انجام رفتارهای خاص برای کاهش استرس همراه است، درمان آن شامل دو جنبه اصلی است: مشاوره روانشناختی و درمان دارویی. درمان‌های دارویی می‌توانند به کنترل علائم وسواس کمک کنند، در حالی که مشاوره روانشناختی (مانند CBT) به شما کمک می‌کند با وسواس‌های خود مقابله کنید و روابط سالم‌تری با آنها برقرار کنید.
درمان وسواس با شناختی-رفتاری (CBT)
درمان شناختی-رفتاری یا CBT، یک روش درمانی مؤثر است که در آن درمانگر تلاش می‌کند با بیمار صحبت کرده و طرز تفکر او نسبت به وقایع پیرامون را بررسی کند تا به او در حل مشکلش کمک کند. این روش معمولاً شامل مراحلی مانند شناخت طرح‌های نادرست تفکری، آموزش مهارت‌های مدیریت استرس و افزایش روابط اجتماعی سالم است.
بسیاری از اختلالات روانشناختی از جمله افسردگی، اضطراب و وسواس با استفاده از این روش به طور کامل قابل درمان هستند. CBT می‌تواند به بیمار کمک کند تا الگوهای منفی تفکر و رفتار خود را شناسایی کند و به جای آنها الگوهای مثبت‌تر و کارآمدتری را بیاموزد.
درمان وسواس با روان پویشی
درمان روان‌پویشی نیز یکی از روش‌های مؤثر در درمان وسواس است. در این روش، درمانگر با بیمار کار می‌کند تا دلایل و الگوهای رفتاری، احساسات و باورهایش را که از دوران کودکی شکل گرفته‌اند، شناسایی کند. این کمک می‌کند تا بیمار با شناخت انگیزه‌های ناخودآگاه موجود در پس تصمیمات خود، بتواند مشکلات خود را مدیریت کند.
روش روان‌پویشی در درمان وسواس ممکن است به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت اجرا شود، اما تأثیرات آن معمولاً دائمی است و به حل ریشه‌ای مشکلات فرد مبتلا کمک می‌کند.
جهت دریافت نوبت برای درمان وسواس خود در کلینیک آتیه درخشان ذهن همین حالا از طریق شماره تماس ۸۴۰۱۲۰۰۰-۰۲۱ (سپس شماره گیری عدد ۱) یا فرم تعیین وقت اقدام کنید.
درمان وسواس با دارو
همانطور که اشاره شد، برخی از محققین باور دارند که وسواس علت زیستی دارد و می‌توان آن را با استفاده از داروها کنترل و درمان کرد. داروها معمولاً با تأثیر بر بخش‌های خاصی از مغز یا تغییر در میزان و زمان ترشح هورمون‌های مختلف، می‌توانند رفتارهای وسواسی را کنترل کرده یا شدت آنها را کاهش دهند. این درمان تنها توسط روانپزشکان تجویز می‌شود و سایر افراد برای درمان از این روش استفاده نمی‌کنند.
درمان وسواس با شوک الکتریکی
برای درمان افراد مبتلا به وسواس، درمانگرها سعی می‌کنند از روش‌های کمتر تهاجمی استفاده کنند. اما در مواردی که شدت بیماری بسیار زیاد است یا امکان استفاده از داروها وجود ندارد، ممکن است به روش‌های تهاجمی مانند شوک درمانی روی آورد.
شوک درمانی یکی از روش‌های تهاجمی برای درمان وسواس شدید است که توسط درمانگران و در بیمارستان‌های روانی اجرا می‌شود. در این روش، که با نام ECT (الکتروشوک مغزی) شناخته می‌شود، بیمار به مدت کوتاهی (1 تا 2 دقیقه) بی‌هوش می‌شود و سپس جریان الکتریکی کوتاهی از طریق مغز ایجاد می‌شود. جلسات ECT معمولاً هفته‌ای 3 بار تکرار می‌شوند و مدت زمان آنها به شدت وسواس واکنش نشان داده می‌شود، ممکن است 1 تا چند هفته طول بکشد.
تشخیص OCD
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص OCD وجود ندارد. تشخیص بر اساس معاینه پزشکی، مصاحبه روانپزشکی و پرسشنامه ها انجام می شود. در طول معاینه پزشکی، پزشک هر گونه شرایط پزشکی که ممکن است علائم OCD را ایجاد کند، بررسی می کند. در طول مصاحبه روانپزشکی، روانپزشک در مورد افکار، احساسات و رفتارهای شما سوال می کند. آنها همچنین در مورد تأثیر OCD بر زندگی شما سوال خواهند کرد. پرسشنامه ها می توانند برای ارزیابی شدت علائم OCD شما استفاده شوند.
معیارهای تشخیصی
برای تشخیص OCD، باید معیارهای خاصی را داشته باشید:
- شما باید افکار وسواسی (وسواس) یا رفتارهای اجباری (اجبار) داشته باشید.
- وسواس ها یا اجبارها باید باعث پریشانی یا اختلال قابل توجه در زندگی شما شوند.
- وسواس ها یا اجبارها نمی توانند ناشی از سوء مصرف مواد یا یک وضعیت پزشکی عمومی باشند.
- وسواس ها یا اجبارها نمی توانند به دلیل سایر اختلالات سلامت روان مانند اسکیزوفرنی یا اختلال هذیانی توضیح داده شوند.
جهت دریافت نوبت برای تشخیص وسواس خود در کلینیک آتیه درخشان ذهن همین حالا از طریق شماره تماس ۸۴۰۱۲۰۰۰-۰۲۱ (سپس شماره گیری عدد ۱) یا فرم تعیین وقت اقدام کنید.
آیا OCD شایع است؟
بله، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک اختلال شایع سلامت روان است که حدود 2.2 میلیون بزرگسال در ایالات متحده را در هر سال تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری در مردان و زنان به طور مساوی شایع است و معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شود.
OCD در واقع هشتمین بیماری شایع در ایالات متحده است و بعد از اختلالات اضطرابی، افسردگی و سوء مصرف مواد قرار دارد. میزان شیوع OCD در سراسر جهان مشابه است. تخمین زده می شود که 1 تا 2 درصد از جمعیت جهان به این اختلال مبتلا باشند.
خلاصه کلام…
اختلال وسواس یک مشکل جدی است که تأثیرات بسیاری بر زندگی روزمره فرد دارد. این اختلال می‌تواند باعث محدود شدن و کاستی در عملکرد اجتماعی، شغلی و حتی تحصیلی شود. شناخت و درمان زودهنگام این اختلال می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی افراد مبتلا به آن ایجاد کند. در نهایت، آگاهی بیشتر از این اختلال و تأثیرات آن می‌تواند در پیشگیری و مدیریت بهتر آن مؤثر باشد.
برای رزرو نوبت و تعیین وقت مشاوره با شماره ۸۴۰۱۲۰۰۰-۰۲۱ (سپس شماره گیری عدد ۱) تماس بگیرید و یا فرم تعیین وقت اینترنتی را پرکنید.
