اضطراب، استرس یا دلشوره که به انگلیسی (Anxiety) گفته میشود، نوعی از هیجان شدید است که با حال بد درونی همراه میشود. معمولاً قبل از ورود به جلسه امتحان یا موقعیت های مشابه افراد احساس اضطراب و پریشانی را تجربه میکنند. اضطراب در حالت عادی مشکل ساز نیست اما اگر بصورت مزمن و غیرطبیعی بروز کند، میتواند عواقبی را به دنبال داشته باشد. در صورتی که فرد استرس را بیش از اندازه و بصورت غیرعادی تجربه کند، نشان از اختلال روانی است و باید تحت مراقبت و درمان قرار گیرد.
اگر به دنبال پاسخ سوالاتی چون: استرس کی خطرناک است؟ چرا استرس میگیریم؟ چگونه استرس و اضطراب را کنترل کنیم؟ درمان استرس و اضطراب چیست؟ تاثیرات استرس بر بدن چیست؟ هستید، در این مقاله همراه ما باشید تا به پاسخ همه آنها برسیم.
اضطراب چیست؟
اضطراب یا استرس یک حالت هیجانی استکه فرد در آن حالتی آشفته و برافروختگی درونی پیدا میکند. معمولاً استرس همراه با ترس از موقعیت استرس زا ایجاد میشود و نگرانی را در چهره ورفتار فرد پدیدار میکند. موقعیت های استرس زا فراوانی در زندگی روزمره وجود دارند که هر یک میتوانند با توجه به اهمیتی که برای فرد دارند، استرس و اضطراب را ایجاد کنند.
اضطراب خطرناک است؟
خیر؛ استرس و اضطراب به خودی خود خطرناک و بد نیست بلکه واکنش طبیعی انسان نسبت به موقعیت تهدید، ترس یا هیجان است. به همین علت ماهیت استرس منفی نیست بلکه گاهی عامل حرکت و هشداری برای جلوگیری از خطرات احتمالی است.
چه زمانی استرس خطرناک است؟ استرس و اضطراب زمانی خطرناک است که باعث ایجاد اخلال در تمرکز بر امور روزانه و فعالیت های ذهنی شما شود. برای مثال اگر درتمام طول هفته استرس مصاحبه کاری یا آزمونی که در انتهای هفته دارید، از ادامه دادن فعالیت های روزانه تان در طول هفته جلوگیری کند، میتواند به عنوان یک اختلال روان محسوب شود. به طبع در این مرحله نیاز به درمان و کنترل استرس خواهد بود.
در صورت داشتن هرگونه ابهام و یا سوالی درباره اضطراب در انتهای همین صفحه (بخش کامنت) سوالتان را مطرح نمایید. روانشناسان و درمانگران کلینیک آتیه درخشان ذهن در اولین فرصت پاسخگوی سوالات شما خواهند بود.
تفاوت استرس و اضطراب چیست؟
اصولاً افراد استرس و اضطراب را مترادف و یکسان میدانند. اما استرس و اضطراب از نظر روانشناسی دو احساس جداگانه اما بسیار مرتبط هستند.
استرس پاسخ عادی انسان به یک موقعیت یا تهدید خاص است که موجب تحرک و انجام فعالیت ما در راستای مقابله و برخورد با موضوع استرس زا میشود. اما اضطراب یک احساس نگرانی بیش از اندازه و پریشانی است که اغلب با ترس و دلهره همراه است و برخلاف استرس، اغلب ناتوان کننده و مانع از اقدام برای فعالیت است.
همچنین بخوانید: کاهش اضطراب و افزایش مهارت‌های خودیاری
انواع اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی (anxiety disorders) عموماً شایع بوده و تاثیرات زیادی بر زندگی افراد میگذارند. این اختلالات ممکن است از فعالیت های شما جلوگیری کنند و باعث ایجاد یک بلاتکلیفی همراه با احساس عذاب وجدان و ترس شوند که موقعیت را برای فرد دشوار تر میکند. در ادامه به بررسی انواع اختلالات اضطرابی و نشانه های هر کدام میپردازیم:
اختلال اضطراب فراگیر: نگرانی مداوم درباره موضوعات مختلف که گاهی آسیب های جسمانی مانند درد در عضلات یا گرفتگی عضلات بدن همراه است. معمولا در این اختلال فرد به مضطرب بودن عادت دارد ودرباره هر موضوعی استرس و اضطراب میگیرد.
اختلال پانیک (اختلال هراس): در این اختلال به یک باره حجم عظیمی از ترس و وحشت به فرد وارد میشود که فرد خود را در آستانه مرگ احساس میکند. معمولاً ضربان قلب به سرعت بالا رفته و گاهی با عرق بر پیشانی همراه است.
اختلال فوبیا: زمانی رخ میدهد که فرد از موجود، شئ، موقعیت خاص یا حتی مکانی بشدت احساس هراس داشته باشد. یکی از متداول نمونه های اختلالات فوبیا، فوبیای ارتفاع یا ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا) است.
اختلال اضطراب جدایی: این اختلال در واقع ترس جدایی و دور شدن از خانواده یا افراد صمیمی است.
اختلال اضطراب از بیماری: استرس و اضطراب دائمی درباره سلامتی که در این اختلال فرد همواره هراس بیمار شدن را دارد و از بسیار محتاط رفتار میکند.
اختلال اضطراب اجتماعی: در این اختلال فرد توانایی برقراری ارتباط اجتماعی را ازدست داده و از صحبت کردن یا اظهار نظر یا سخنرانی برای ساییر افراد هراس دارد. معمولا این اختلال با تمرین و به سادگی درمان میشود.
اختلال وسواس فکری (OCD): در این اختلال فرد با وسواس فکری که پیدا میکند یکسری از کارها و عادت ها را برای کم کردن میزان اضطراب خود انجام میدهد. برای مثال شستن مکرر دست ها یا شمارش مکرر اشیا از نمونه های این اختلال بشمار میروند.
اختلال استرس پس از حادثه (PTSD): فرد مبتلا به این اختلال در یک حادثه یا سانحه حضور داشته است که طی آن اتفاقی ترسناک یا خطرناک رخ داده و فرد در آن لحظه ناتوان ظاهر شده است. به همین جهت پس از آن سانحه فرد همواره احساس ترس و پریشانی دارد که خود میتواند باعث اختلالات دیگری مانند اختلال در خواب و دیدن کابوس شود.
کنترل اضطراب و استرس
با وجود زندگی های شهری و اتفاقات مختلفی که در طول روز رخ میدهد، مواجه با استرس و اضطراب امری اجتناب ناپذیر است. با این حال با ایجاد برخی عادات و رفتار و حتی عقاید برای خود میتوان تا حد بسیار زیادی از حجم استرس و اضطراب کم کرد. برخی مواردی که در این راستا کارآمد هستند به شرح زیر است:
- در طول روز چند نفس عمیق بکشید
- با دوستان و خانواده خود وقت سپری کنید
- غذای سالم بخورید و از پرخوری اجتناب کنید
- ورزش روزانه داشته باشید (حتی 10 دقیقه در روز)
- از مدیتیشن یا ورزش های تمرکز محور کمک بگیرید
- با برنامه ریزی و هدفمند به امور روزانه خود بپردازید
- به موسیقی های آرامش بخش و بی کلام گوش کنید
- در طول هفته حتما برنامه ای برای تفریح داشته باشید
- مصرف خوراکی های کافئین دار (مانند قهوه) را کم کنید
- به میزان کافی و لازم بخوابید و برنامه خواب خود را منظم کنید
- از زمان خود به درستی استفاده کنیدو از اهمال کاری بپرهیزید
- درصورت نیاز با یک تراپیست جلسات هفتگی یا ماهانه داشته باشید
- این عقیده را که “کنترل تمام امور در دست شما نیست” در خود ایجاد کنید
- مشکلاتی که ممکن است در شما ایجاد استرس کنند را بر روی کاغذ بنویسید
همچنین بخوانید: روش های مدیریت استرس (از آشوب درونی به آرامش)
چرا استرس و اضطراب میگیریم؟
دلیل مشخصی برای علت استرس و حالت هیجانی وجود ندارد و میتوان گفت یک پاسخ طبیعی بدن انسان به موقیت های تهدید یا خطرناک است. با این حال در بیشتر مواقع علت استرس و اضطراب افراد ریشه در موارد زیر دارد:
- عامل ژنتیکی (موروثی): احتمال انتقال احساس استرس و اضطراب از طریق ژن از والدین به فرزندان وجود دارد.
- سابقه اختلال روانی دیگر: گاهی استرس و اضطراب به عنوان پیامد یک اختلال روانی دیگر بروز میکند.
- سوء مصرف دارو یا مواد مخدر: استفاده بیش از اندازه از برخی دارو ها یا مصرف مواد مخدر یا الکل و ترک ناگهانی آن ها
- تداوم موقعیت های استرس زا: زمانی که یک شرایط استرس زا طولانی شده و همواره به فرد احساس استرس منتقل کند.
- بیماری های زمینه ای: مانند تیروئید یا سایر بیماری های غددی
- حوادث ناگوار: حوادثی مانند آزار کلامی یا تجاوز جنسی یا حوادث از این دست
- تیپ شخصیتی افراد: افراد کمالگرا، افراد وابسته یا با اعتماد بنفس پایین
علائم اضطراب کدام اند؟
معمولاً افراد هنگام اضطراب علائم مختلفی از یکدیگر بروز میدهند. علائم و نشانه های استرس و اضطراب به دو دسته علائم روانی و علائم فیزیکی دسته بندی میشوند.
علائم روانی
- ترس
- نگرانی مزمن
- تحریک پذیری بالا
- عدم توانایی تمرکز
- واکنش احساسی به اتفاقات
- آشفتگی ذهنی
علائم فیزیکی
- سرگیجه
- بیقراری
- تکرر ادرار
- اختلالات خواب
- ضربان قلب بالا
- سرد شدن دست و پا
- تعرق در کف دست و پا
جهت دریافت نوبت برای تشخیص افسردگی در کلینیک آتیه درخشان ذهن همین حالا از طریق شماره تماس ۸۴۰۱۲۰۰۰-۰۲۱ (سپس شماره گیری عدد ۱) یا فرم تعیین وقت اقدام کنید.
استرس و اضطراب قابل درمان است؟
بله؛ اضطراب با روش های مختلفی قابل درمان و کنترل است که در مقاله ای جداگانه به روش های درمان استرس و اضطراب پرداخته ایم. روش های متداول درمان استرس به طور خلاصه در زیر آورده شده است:
- روان درمانی
- دارو درمانی
- تغییر سبک زندگی
- تکنیک های ایجاد آرامش درونی
درمان کامل استرس و اضطراب را در نوشته ای با همین مضمون بخوانید.
همچنین بخوانید: درمان اضطراب به روش بیوفیدبک
سوالات متداول اضطراب
چگونه میتوان اضطراب را کاهش داد؟
تمرین‌های تنفسی، ورزش، مدیتیشن و مشاوره میتوانند به کاهش اضطراب کمک کنند
چه عواملی میتوانند اضطراب را تشدید کنند؟
عواملی مانند استرس زیاد، نگرانی‌های مداوم، افراد محیطی منفی و عوامل ژنتیکی میتوانند اضطراب را تشدید کنند
آیا مصرف مواد مخدر و الکل میتواند اضطراب را تشدید کند؟
بله، مصرف مواد مخدر و الکل میتواند اضطراب را تشدید کند و وضعیت روانی را بدتر کند
آیا تغذیه مناسب میتواند به کاهش اضطراب کمک کند؟
بله، تغذیه مناسب و مصرف مواد غذایی سالم میتواند به کاهش اضطراب کمک کند
آیا اضطراب میتواند به اختلالات خواب منجر شود؟
بله، اضطراب در حالت شدید میتواند به اختلالات خواب منجر شود
منبع: nih.gov | mayoclinic.org
